ପୁରୁଣା ଭୁବନେଶ୍ୱର,୧୦।୯ (ଡି.ଏନ୍.ଏ.): ପବିତ୍ର ବିନ୍ଦୁସାଗର କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶ୍ରୀ ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିର ଐତିହ୍ୟର ଅନ୍ୟ ଏକ ମୂକ ସାକ୍ଷୀ ହେଉଛି ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ସହ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଅନେକ ଜାନିଯାତ୍ରାର ସମ୍ପର୍କ ରହିଆସିଛି। ମନ୍ଦିରଟିର ମୁଖ୍ୟଦ୍ୱାର ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ନାଟ ମଣ୍ଡପ, ଭୋଗ ମଣ୍ଡପ ପ୍ରାୟ ଗୋଟିଏ ନକ୍ସାରେ ଗଠିତ। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ଐତିହ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ ମନ୍ଦିର ସହ ଅନ୍ୟ ଦେଉଳଗୁଡିକର ଅବକ୍ଷୟ ହେବାର ଲାଗିଛି। ମନ୍ଦିର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ଥିବା ହସ୍ତୀ, ନାରୀ, ଯୁଗଳମୂର୍ତ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ମୁଦ୍ରାରେ ଥିବା ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛି। ଏପରି କି ଅନେକ ପଥର ଖଚିତ କୀର୍ତ୍ତିରାଜି ଦେଉଳ କାନ୍ଥରୁ ଲିଭିଯାଇଥିବାବେଳେ ପାର୍ଶ୍ୱଦେବା ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତିଛବି ମଧ୍ୟ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି। ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଏଭଳି ହେଉଥିବାରୁ ମନ୍ଦିରଟି ନିଜର ବାସ୍ତବ ରୂପରେଖ ହରେଇବାକୁ ବସିଲାଣି।
ମୁଖ୍ୟତଃ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ବିଭିନ୍ନ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲୁଥିବାରୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆଢୁଆଳରେ ରହିଯାଉଛି ମନ୍ଦିର। ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଅର୍ଥାତ୍ ବେଢା ପରିକ୍ରମା ପାଇଁ ନାନା ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାରୁ ଅନେକ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ବୁଲି ଆସିବାକୁ ପଛାଇଥାନ୍ତି। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତରପାର୍ଶ୍ୱକୁ ରହିଥିବା ରୋଷଘର ବୋଲି ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନେ କହିଛନ୍ତି। ପ୍ରତ୍ୟହ ରୋଷଘରୁ ବାହାରୁଥିବା ନିର୍ଗତ ଧୂଆଁ ମନ୍ଦିର ବେଢାରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ। ଫଳରେ ପ୍ରାଚୀନ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଓ ପଥର ଉପରେ ଧୂଅଁାର ଅବରଣ ଲାଗିଯିବାରୁ ଏହା ଧୀରେ ଧୀରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ। ଠାକୁରଙ୍କ ଏହି ରୋଷଶାଳାକୁ ନେଇ ବିଭିନ୍ନ ମହଲରେ ଅସନ୍ତୋଷ ଦେଖାଦେଇଛି। ମନ୍ଦିର ହେବାଠାରୁ ଏଠାରେ ରୋଷଘର ଥିବା ଓ ନ ଥିବା ନେଇ ସାଧାରଣର ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
ଏ ନେଇ ଐତିହାସିକ ଡ. ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଚନ୍ଦ୍ର ତ୍ରିପାଠୀ କୁହନ୍ତି, ହୟ ବଂଶର ବୋହୂ ତଥା ରାଣୀ ଚନ୍ଦ୍ରିକାଦେବୀ ଏହି ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିରଟି ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏକଦା ରାଣୀ ବିଧବା ହେବାପରେ ପଶ୍ଚିମମୁଖାରେ ଏହି ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିରଟି ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ ରହି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ। ସେ ସମୟରେ କୌଣସି ରୋଷଘର ନ ଥିଲା। ଯେହେତୁ ଶ୍ରୀ ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ସ୍ବୟଂ ପଶ୍ଚିମମୁଖା ବିଷ୍ଣୁ ହୋଇଥିବାରୁ କେବଳ ସୁଖିଲି ଭୋଗ ହିଁ ହୋଇଥାଏ। ଇତିହାସରୁ ଜଣାଯାଏ କାଳକ୍ରମେ କେତେକ ସେବାୟତ ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ଅନ୍ତ୍ୟେଷ୍ଟିକ୍ରିୟା, ବିବାହ ଭୋଜି ଓ ବରାଦିଆ ଭୋଜି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛନ୍ତି, ଯାହା ଆଇନ ସଙ୍ଗତ ନୁହେଁ । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ବଡ଼ୁ ନିଯୋଗ ସମ୍ପାଦକ କମଳାକାନ୍ତ ବଡ଼ୁ କୁହନ୍ତି, ଆଗରୁ ଏଠାରୁ ରୋଷଘର ନ ଥିଲା। ଏକଦା ଟ୍ରଷ୍ଟବୋର୍ଡର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରେ ଏଠାରେ କେବଳ ଲଡ଼ୁ ଓ ସୋଦୁଅ ସୁଖୁଲି ଲାଗି ହୋଇଥାଏ। ଏହା ଶ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଟ୍ରଷ୍ଟବୋର୍ଡ଼ର ନିଜସ୍ବ ସମ୍ପତ୍ତି। ମନ୍ଦିରଟିର ବାଧକ ସାଜିଛି ରୋଷଘର ଧୂଅଁା ଏହା ଦ୍ୱାରା କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି। ଆଇନଜୀବୀ ଭୀଷ୍ମନାରାୟଣ କୁହନ୍ତି, ଏହା ରୋଷଘର ଥାଉ ନ ଥାଉ ସମ୍ପ୍ରତି ବ୍ୟବସାୟକ ଭିତ୍ତିରେ ଏଠାରେ କରାଯାଉଥିବା ବେଆଇନ ରୋଷଘର ନେଇ ମନ୍ଦିରଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସତ୍ତା ହରାଇବାକୁ ବସିଲାଣି। ଏହା ଏଏସ୍ଆଇ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଭଳି ଐତିହ୍ୟ ମନ୍ଦିରର କୀର୍ତ୍ତିରାଜିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଆଯିବ ନାହିଁ। ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଦିଲୀପ କୁମାର ଜେନା କୁହନ୍ତି, ଆମେ କେବଳ ଅଭଡ଼ା ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସୁ, କୌଣସି ସେବାୟତ କିମ୍ବା ମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ପକ୍ଷରୁ ଶ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଭଳି ବେଢା ପରିକ୍ରମା କିମ୍ବା ଦିଅଁ ଦର୍ଶନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ। ଅନ୍ୟଜଣେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ସାଗରିକା ସାହୁ କୁହନ୍ତି, ଅନନ୍ତବ୍ରତ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ବର୍ଷକ ବାରମାସ ଏଠାରେ ରୋଷକାର୍ଯ୍ୟ ନେଇ ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀ ବେଢା ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବାରୁ ବେଢା ପରିକ୍ରମାରୁ ଆମେ ବଞ୍ଚତ୍ତ ରହୁଛୁ । ଏ ନେଇ ମନ୍ଦିର ସେବାୟତ ଶରତ ମହାପାତ୍ର କୁହନ୍ତି, ରୋଷଘର ପୂର୍ବରୁ ରହିଛି। ଯଦି ରୋଷଘର ନ ଥାନ୍ତା, ତେବେ ଠାକୁରଙ୍କ ପୂଜାନୀତି ଏତେଦିନ ଧରି କିଭଳି ଚାଲୁରହିଛି।