ଭଦ୍ରକ ଅଫିସ,୨୮।୮-ଐତିହ୍ୟ ଓ ଭାଇଚାରାର ସହର ଭଦ୍ରକରେ ଅଗ୍ରପୂଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଦାତା ଗଣେଶଙ୍କ ପୂଜାର ସାଂସ୍କୃତିକ ମହତ୍ତ୍ୱ ନିଆରା। ଏଠି ବୁଢ଼ା ଗଣେଶ, ଟୋକା ଗଣେଶ, ପିଲା ଗଣେଶ, ପେଟୁଆ ଗଣେଶ, ଛୁଆ ଗଣେଶ, କାଞ୍ଚନ ଗଣେଶ ଆଦି ନାମରେ ବିଦ୍ୟାଦାତା ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି। ଏହି ପୂଜା ପରମ୍ପରା ସହରର ଏକ ଭିନ୍ନ ସାଂସ୍କୃତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଏଥର ଗଣେଶ ପୂଜା ପାଖେଇ ଆସୁଥିବାରୁ ମଣ୍ଡପ ଓ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଜୋରସୋରରେ ଆଗେଇ ଚାଲିଛି। ପ୍ରସ୍ତୁତି କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁ ସବୁଠି ପରିବେଶ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ଉଠିଛି। ବିଭିନ୍ନ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଗଣେଶ ପୂଜାଲାଗି ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରାଯାଉଥିବା ସୂଚନା ମିଳିଛି।
ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯେ,ଭଦ୍ରକରେ ଦୀର୍ଘ ଏକମାସ ବ୍ୟାପୀ ବୁଢା ଗଣେଶ, ଟୋକା ଗଣେଶ, ପିଲା ଗଣେଶ, ଛୁଆ ଗଣେଶ, କୁନି ଗଣେଶଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ ା ଏଥିମଧ୍ୟରେ ଭଦ୍ରକ ପୁରୁଣା ବଜାରରେ ବୁଢା ଓ ଟୋକା ଗଣେଶ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି। କୁଆଁସରେ ପିଲା ଗଣେଶ ଏବଂ ଅସ୍ଥଳରେ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି ପେଟୁଆ ଗଣେଶ ା କୁଆଁସରେ ପିଲା ଗଣେଶ ନିର୍ମାଣ କାମ ୫୦ ପ୍ରତିଶତ ସରିଲାଣି ା କୁଆଁସ ପୋଲ ଉପରେ ରଙ୍ଗ ବେରଙ୍ଗ ପତାକା ଲଗାଯିବା ପାଇଁ ବାଉଁଶ ବନ୍ଧାସରିଲାଣି ା ମୂର୍ତ୍ତି କାମ ସରି ଆସିଲାଣି। କେବଳ ପୁଟି ମାରି ରଙ୍ଗ ଦିଆଯିବା ବାକି ଅଛି। ପୁରୁଣାବଜାର ଟୋକା ଗଣେଶ ପୂଜା ଅନ୍ୟ ପୂଜା କମିଟିଠାରୁ ଟିକେ ନିଆରା ା ଚାନ୍ଦିମେଢ ଏହି ପୂଜାର ବିଶେଷତ୍ୱ ା ଏହି ଅବସରରେ ବନ୍ଧୁମିଳନ ଉସତ୍ବ ଆୟୋଜନ ଓ ଭିନ୍ନ ଭସାଣି ପର୍ବ କରାଯିବା ଏହାକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କରିଛି। ପୂଜା କମିଟିର କର୍ମକର୍ତ୍ତା କହନ୍ତି, ୧୯୭୦ରେ ଅଳ୍ପ କିଛି ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ପୂଜା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ପୂଜା କମିଟି କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଶହେ ଟପିଲାଣି ା ମୂର୍ତ୍ତି କାମ ପ୍ରାୟ ୪୦ ଭାଗ ସରିଗଲାଣି। କାରିଗର ଓ କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ଦିନରାତି ଏକ କରି କାମରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଛନ୍ତି ା
ପୁରୁଣାବଜାରର ବହୁ ପୁରାତନ ବୁଢା ଗଣେଶଙ୍କୁ ନେଇ ଏଠାରେ ଅନେକ ଲୋକକଥା ଓ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି ା ମୋଗଲ ସମୟରୁ ବୁଢା ଗଣେଶ ପୂଜାପାଇ ଆସୁଛନ୍ତି। ବଂଶୀ ବଲ୍ଲଭ ଗୋସ୍ବାମୀଙ୍କ ମୋଗଲ ତାମ୍ସା ବନ୍ଦନାରେ ବୁଢା ଗଣେଶଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଏହାକୁ ପ୍ରମାଣତ କରୁଛି ା ଏହି ଗଣେଶପୂଜାର ବିଶେଷତ୍ୱ ଯେ ଏଠାରେ ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀଠାରୁ ମାସେ ଯାଏଁ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି। ବର୍ଷର ଅନ୍ୟ ସମୟରେ ସ୍ଥାୟୀ ପୂଜା ମଣ୍ଡପରେ କେବଳ ଫଟୋ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ। ା ଏହି ପୂଜା ମଣ୍ଡପଗୁଡ଼ିକରେ ସାଜସଜ୍ଜା ପ୍ରତିବର୍ଷ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ଗଣେଶଙ୍କ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବୟସକୁ ନେଇ ଏଠି ମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି କରି ପୂଜା କରାଯିବା ପରମ୍ପରା ନିଆରା ଆକର୍ଷଣ ହୋଇ ରହିଛି। କାରିଗରମାନେ ବୟସକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ବୁଢା ଗଣେଶ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ବୁଢାଭଳି ତିଆରି କରିଥାନ୍ତି। ଦୁଇପାର୍ଶ୍ୱରେ ରହିଥାନ୍ତି ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ସରସ୍ବତୀ ା ଆଶୀର୍ବାଦ ମୁଦ୍ରାରେ ମହାଦେବଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ରହନ୍ତି ନନ୍ଦୀ ଭୃଙ୍ଗୀ ା ହିନ୍ଦୁ, ମୁସଲମାନ ସମେତ ସବୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଯୋଗରେ ବୁଢା ଗଣେଶଙ୍କ ପୂଜା ଧୁମ୍ଧାମରେ ହୋଇଥାଏ। ମାସକ ପରେ ବୁଢା, ଟୋକା ଓ ପିଲା ଗଣେଶଙ୍କ ଭସାଣି ଉତ୍ସବ ପୂର୍ବରୁ ପୃଥକ ପୃଥକ ଭାବେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଆସୁଥିଲା। ଗତ ୨ ବର୍ଷ ଧରି ପ୍ରଶାସନିକ କଟକଣା କାରଣରୁ ଶୋଭାଯାତ୍ରାକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇ କେବଳ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରରେ ଭସାଣି କରାଯାଉଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷ ପ୍ରଶାସନ ପକ୍ଷରୁ ଏଯାଏ ଗଣେଶପୂଜା ଲାଗି ସମନ୍ବୟ କମିଟି ବୈଠକ ବସି ନାହିଁ। ଏଣୁ ଭସାଣିକୁ ନେଇ କୌଣସି ସ୍ପଷ୍ଟଚିତ୍ର ମିଳିପାରିନାହିଁ।