‘ଟୁଉକୁ ମୂଷିଲୋ ଟୁଉକୁ ମୂଷି
ଧାନ ଭରଣକ ଖାଉଥା ବସି
ତୁ ଥା ମୁଁ ଯାଉଛି ରୁଷି’
ଦୁଇ ତିନି ବର୍ଷ ବୟସର ଶିଶୁ। ଲମ୍ବା ହୋଇଥିବା ମା’ର ଦୁଇ ଗୋଡ଼ ମଝିରେ ଶୋଇଥିବ। ଖାଇବାକୁ ଅଝଟ ହେଉଥିବ। ଠିକ୍ ସେତିକିବେଳେ ମା’ ପାଟିରୁ ଝରି ଆସେ ଏହି ନାନାବାୟା ଗୀତଟି। ଓଡ଼ିଶାର ଘରେ ଘରେ ଏହି ଗୀତଟିର ପରିଚିତି ଢେର। ଏଭଳି ଏକ ସୁନ୍ଦର ପଦଟିର ଲେଖକ କିଏ? -ୟା ବାବଦରେ ମୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ଦୁଇ ଚାରିଜଣ ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତି୍ୟକଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କଲି। ପକ୍କା ଉତ୍ତର ମିଳିଲା ନାହିଁ। ତଥାପି ପାଠକେ, ଏହାକୁ ଏକ ଲୋକଗୀତି ଭାବେ ଧରିନେଇ ଆମେ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବା।
ପାଠକେ! ଆମ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ସିନ୍ଦୁକ ଭିତରେ ଏମିତି ବହୁ ଲେଖା ଅଛି, ଯାହା ଭିତରେ ଏକ ଗଭୀର ଦାର୍ଶନିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ବା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବଧାରା ଥାଏ। ଉପରକୁ ଦିଶୁଥିବ ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ। କିନ୍ତୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ ଟିକେ ତଳେଇ କରି ତର୍ଜମା କଲେ ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରିଆସେ ସୁନ୍ଦର ଏକ ସନ୍ଦେଶ। ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଥାଏ ଅବାଟରେ ବାଟ ଚାଲୁଥିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ତୀବ୍ର ଚେତାବନୀ।
ଯଦି ମଣିଷକୁ ପଚରାଯାଏ-ବାବୁରେ ତୋ ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ? କିଏ କେତେ ପ୍ରକାର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ ନା କାହିଁକି ସବୁ ଉତ୍ତର ଭୁଲ। କେବଳ ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତର ଠିକ୍। ସେ ଉତ୍ତରଟି ‘ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭାଗବତ’ରେ ଅଛି। ଉତ୍ତର ଦେଇଛନ୍ତି ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ। ପାଠକେ, ଏଇ ନିକଟରେ ଭାଗବତ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଯାଇଛି। ଗୋଟିଏ ବହିର ଜନ୍ମ ଦିନ! ହଁ, ଏହା କେବଳ ଏ ମାଟିରେ ସମ୍ଭବ। ‘ଗୀତା’ ବା ‘ଭାଗବତ’କୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଗୋଟିଏ ପୁସ୍ତକର ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ କରିବା ବୋଧେ ପୃଥିବୀରେ ବିରଳ।
ହଁ, ‘ଭାଗବତ’ କହିଲେ-ହେ କଳିଯୁଗ ମଣିଷ! ହେ ଶ୍ରୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ!! ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନର ଲାଭ, ଯଦି ଗୋବିନ୍ଦେ କରେ ଭାବ। ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏହା ହିଁ ହେବା ଦରକାର। ତା’ ବାଦ୍ ଡାକ୍ତର, ଇଞ୍ଜିନିୟର, ଓକିଲ, ନେତା, ମନ୍ତ୍ରୀ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହା ପଛ କଥା। ଏବେ ଉପରୋକ୍ତ ପଦକୁ ଫେରିବା। ଏଠି ଟୁଉକୁ ମୂଷି କିଏ-ଧାନ ଭରଣ-ତୁ ଥା-ମୁଁ-ପୁଣି କାହିଁକି ରୁଷି କି ଯିବି! କ’ଣ ସବୁ କଥା?
ପାଠକେ, ଏଠାରେ ଜୀବ ଅର୍ଥାତ୍ ଆମେ ସମସ୍ତେ ହେଉଛୁ ମୂଷା। ଆମ୍ଭେ ଈଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଛାଡି ସବୁବେଳେ ବିଷୟରେ ଉବୁଟୁବୁ ହେଲୁ। କବି ବିଷୟ ବାସନାକୁ ‘ଭରଣେ ଧାନ’ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି। ଆମେ ପ୍ରମତ୍ତ ହୋଇ ବିଷୟା ବିଷକୁ ଅହରହ ଆକଣ୍ଠ ପାନ କରି ଚାଲୁଛେ। ଆମ ଭିତରେ ଥିବା ପରମାତ୍ମା ଆମକୁ ସବୁବେଳେ ହାତଠାରି ଡାକୁଛନ୍ତି-ଆରେ! ମୋ ଆଡକୁ ଟିକେ ଦେଖ୍। ତୋତେ ପରା ମୁଁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ମୁଁ ଏଇଠି ବସିଛି। ଥରେ ଆଖି ଫେରାଇ ଚାହଁା। ତୋର ସବୁ ଦୁଃଖ ବିପଦ ଦୂର ହୋଇଯିବ। ‘ଭରଣେ ଧାନ’ ଅର୍ଥାତ ସଂସାରରୁ କ’ଣ ସୁଖ ମିଳେ କି ବାବା?
ଏଠି ପରମାତ୍ମା ହେଉଛନ୍ତି ‘ମୁଁ’ର ପ୍ରତୀକ। ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଡାକ ଶୁଣେ ନାହିଁ ଏ ମଣିଷ। ଗର୍ବଦମ୍ଭରେ ବାଟ ଚାଲେ। ଶାସ୍ତ୍ର ପୁରାଣ, ଗୁରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ନିନ୍ଦା କରେ। ଧନ ଓ କ୍ଷମତାରେ ବୁଡି ଆହୁରି ଉଦ୍ଧତ ହୁଏ।
ଶେଷରେ ‘ତୁ ଥା’ ଅର୍ଥାତ ଶରୀରଟା ରହିଲା ଏଇଠି। ମୁଁ ଚାଲିଲି। ‘ହରି’ ଦେହରୁ ଛାଡି ଚାଲିଗଲେ। କଥା ମାନିଲାନି ଏ ଜୀବ। ବୁଝାଇ ବୁଝାଇ ଥକି ଗଲେ ‘ପରମାତ୍ମା’। ମରଣ ବେଳ ଆସିଲା। ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଜୀବ ଉପରେ ଅଭିମାନ କରି ବା ରୁଷି ଆତ୍ମା ଏ ଘଟ ଛାଡିଦେଲେ।
ପାଠକେ! ଏହି ଲୋକଗୀତଟି କେବଳ ଅବୋଧ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ଏହା ଆମ ପରି ଘୋର ବିଷୟାସକ୍ତ ଜୀବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଦିଗ୍ବାରେଣୀ। ଏହାର ରଚନାକାରୀଙ୍କୁ ଶତ ଧନ୍ୟବାଦ।
ଶ୍ରୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ
-ଦିବ୍ୟାଲୋକ ସନ୍ଧାନେ, ତେଲେଙ୍ଗାପେଣ୍ଠ, କଟକ