ଯାତ୍ରା ଏମିତି ଏକ ଲୋକକଳା ଯାହା କେବଳ ଖୁସି ଦିଏନି, ବହୁ ପରିବାରକୁ ଜୀବିକା ଯୋଗାଇଥାଏ। ଶହ ଶହ ଲୋକ ଏଠାରେ କାମ କରି ନିଜ ପରିବାରର ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇଥାନ୍ତି। ଏ କଥା କହନ୍ତି ଦୀର୍ଘ ବାରବର୍ଷ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ସହ ପରିଚାଳକର ଦାୟିତ୍ୱ ନିର୍ବାହ କରିଥିବା ସୌମ୍ୟରଞ୍ଜନ ପାତ୍ର। ୧୨ବର୍ଷ ତଳେ ସେ ଯେତେବେଳେ ଯାତ୍ରାକୁ ଆସିଲେ ସେତେବେଳେ ଯାତ୍ରାକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣି ନ ଥିଲେ। ଦିନ ଗଡ଼ିବା ସହିତ ସେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଯାତ୍ରାକୁ ଚିହ୍ନିଲେ ଆଉ ବୁଝିଲେ। ସେ କହନ୍ତି, ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଖୁସି ଦେଉଥିବା ଯାତ୍ରାରେ ରହିଛି ଅନେକ ସମସ୍ୟା। ସମସ୍ୟାର ଆରମ୍ଭ କେଉଁଠୁ ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ସୌମ୍ୟ କହନ୍ତି : ରାତାରାତ୍ କଳାକାରଙ୍କ ଦରମା ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଯିବାଠୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ସମସ୍ୟା। କଳାକାରମାନେ ଅଧିକ ଟଙ୍କା ନେଉଥିବାରୁ ମାଲିକମାନେ କମିଟି ଠାରୁ ଅଧିକ ଟଙ୍କା ଦାବି କରୁଛନ୍ତି। କମିଟି ଅଧିକ ଟଙ୍କା ଦେଉଛି। ମାତ୍ର ଟିକେଟ ବିକ୍ରିରୁ ସେତିକି ଟଙ୍କା ଉଠୁନି। କାରଣ ଟିକେଟ ରେଟ୍ ବଢ଼ିବାରୁ ଲୋକମାନେ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଯାତ୍ରା ଦେଖୁନାହାନ୍ତି। ସିଟ୍ ଖାଲି ପଡୁଛି। ତେବେ ହଠାତ୍ କଳାକାରଙ୍କ ଦରମା ବଢ଼ିବାର କାରଣ କ’ଣ? ସୌମ୍ୟ କହନ୍ତି : ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ହୁ ହୁ ହୋଇ ନୂଆ ପାର୍ଟି ଗଢ଼ି ଉଠୁଛି। ମାତ୍ର କଳାକାରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହାତଗଣତି। ନୂଆ କଳାକାର ସୃଷ୍ଟି ହେଉ ନାହାନ୍ତି। ଫଳରେ କଳାକାରମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଡିମାଣ୍ଡ ଅନୁଯାୟୀ ଦରମା ବଢ଼ାଉଛନ୍ତି। ମାଲିକମାନେ ବି କଳାକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ନାଚାର ହୋଇ ରହୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣାଯାଏ। ଏହା କେତେ ପରିମାଣରେ ସତ? ସୌମ୍ୟ କହନ୍ତି, ଏହା ଶହେରୁ ଶହେ ପ୍ରତିଶତ ସତ। କଳାକାରମାନେ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭରୁ ଟଙ୍କା ନେଇ ଯାଉଛନ୍ତି। ଯଦି ମାଲିକ ସେମାନଙ୍କ କଥା ଅନୁଯାୟୀ କାମ ନ କରିବ ତା’ହେଲେ ସେମାନେ ପାର୍ଟି ଛାଡ଼ିଦେବେ। ମଝିରୁ ଜଣେ କଳାକାର ଯଦି ପାର୍ଟି ଛାଡ଼ିଦେବ ତା’ହେଲେ ମାଲିକ ବିଚରା କ’ଣ କରିବ? ତେଣୁ ବାଧ୍ୟ ହେଇ ସେ ନୀରବ ରହୁଛି। ଆଉ ଏହି ନୀରବତା ବି ଭୟଙ୍କର ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। କଳାକାରମାନେ ନିଜ ମର୍ଜି ଅନୁଯାୟୀ ନାଟକ ସିଲେକଶନ କରୁଛନ୍ତି। ନାଟ୍ୟକାର ଡିରେକ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ କାମ କରିବାକୁ ଦେଉନାହାନ୍ତି। ଏମିତି ବି ହୋଇଛି ନାଟ୍ୟକାର ଡିରେକ୍ଟରମାନେ ଅଧା କାମ କରି ସାରିଥିଲେ ବି କଳାକାରମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ଫେରେଇ ଦେଇଛନ୍ତି। ମାଲିକ ଚୁପ୍। ଜଣେ ସହ-ପରିଚାଳକ ଭାବରେ ଆପଣ କ’ଣ ଭାବନ୍ତି ଯେ, ଏ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ନାହିଁ? ଏ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେଇ ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଜିଲା ବାଇଶ ମଉଜା ଅନ୍ତର୍ଗତ ସାନଖରମଙ୍ଗା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମିତ ସୌମ୍ୟରଞ୍ଜନ ପାତ୍ର କୁହନ୍ତି, ସମାଧାନ ନିଶ୍ଚିତ ଅଛି। ଏଥିପାଇଁ ଯାତ୍ରାନୁଷ୍ଠାନର ମାଲିକମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ର ହୋଇ ଆଲାଚନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଯାତ୍ରାକୁ ଭଲ ବାଟକୁ ଆଣିବା ପାଇଁ ଏ ଉଦ୍ୟମ ଯଥାଶୀଘ୍ର କରାଯାଉ ବୋଲି କହନ୍ତି ‘ଅପେରା ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର’ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଏହି ସହ ପରିଚାଳକ।