(ଉପେନ୍ଦ୍ର ରାଉତ)
ବଅଁରପାଳ,୨୩ା୫ – ଲୋକକଳା ଦଣ୍ଡନୃତ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ଘରେ ଘରେ ପରିଚିତ। ବିଶେଷକରି ଚୈତ୍ର ମାସରେ ଦଣ୍ଡୁଆମାନେ ଶିବ ଉପାସନା ପୂର୍ବକ ଦଣ୍ଡନୃତ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି। ହେଲେ ଢେଙ୍କାନାଳ ଓ ଅନୁଗୋଳ ଜିଲାର ଜନଜୀବନରେ ଏହାର ଉପସ୍ଥିତି ଅତି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର। କେବଳ ବର୍ଷା ଋତୁକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ବର୍ଷର ବାକି ସମୟରେ ଏହାର ଆଦର ଏଠାରେ କାହିଁରେ କେତେ। ପର୍ବପର୍ବାଣି ବ୍ୟତୀତ ସାଧାରଣ ଦିନମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ଦଣ୍ଡନୃତ୍ୟ ଗଁ। ପରିବେଶକୁ ଉତ୍ସବମୁଖର କରିଥାଏ। ହେଲେ କରୋନା କଟକଣା ଯୋଗୁ ଦୁଇମାସ ହେଲା ଏହି ଲୋକକଳା କି କଳାକାରଙ୍କ ପାଦ ପଡ଼ିନି ଦୁଇ ଜିଲାରେ। ଫଳରେ ନୀରବ, ନିଶ୍ଚଳ ହୋଇଯାଇଥିବା ଏଠାକାର ଗଁ। ଦାଣ୍ଡ ଏବେ ଝୁରି ହେଉଛି ଦଣ୍ଡନୃତ୍ୟକୁ। ରୋଜଗାର ଚାଲିଯାଇଥିବାରୁ ୫ ହଜାର କଳାକାର ମଧ୍ୟ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଦୁର୍ଦ୍ଦିନରେ।
ଢେଙ୍କାନାଳ ଓ ଅନୁଗୋଳ ଜିଲାରେ ଦଣ୍ଡନୃତ୍ୟ ପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତିଥି କି ଦିନ ଧାର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ। ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ଓ ଯାନିଯାତ୍ରା ସହ ଅନ୍ୟ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଲୋକକଳାର ଆୟୋଜନ ବେଶ୍ ଧୁମ୍ଧାମରେ ହୋଇଥାଏ। ବିଶେଷକରି ଗଁ। ଗଁ। ରେ ବାଦଦଣ୍ଡ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରାଯାଇଥାଏ। ଏଥିରେ ୨ଟି ଦଣ୍ଡ ଅନୁଷ୍ଠାନର କଳାକାରମାନେ କଳା ପରିବେଷଣ କରିଥାନ୍ତି। ଦିନକୁ ଦିନ ଅଧିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ହେଉଥିବାରୁ ଉଭୟ ଜିଲାରେ ୫ ହଜାର କଳାକାରଙ୍କୁ ନେଇ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ଦଣ୍ଡ ଅନୁଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ଜଣେ ଜଣେ କଳାକାର ରାତିକ ପାଇଁ ୮ ଶହରୁ ୨ ହଜାର ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ନେଇଥାନ୍ତି। ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲାରେ ଜଟିଆ, ମହୁଲପାଳ, କୂଆଲୁ, ଗୁଲେହି, ରାସୋଳ, ହିନ୍ଦୋଳ, ମୁକ୍ତାପଶି, ନୁଧୁଣି, ମଝିକା ଓ ଅନୁଗୋଳର କୁଲାଡ଼, ଗିରାଙ୍ଗ, ବଳରାମପ୍ରସାଦ, କାଣ୍ଡସର, ରନ୍ତଲେଇ, ହେମସୁରପଡା, ଗୋପୀନାଥପୁର, ନୂଆହତା, କରଡାଗାଡ଼ିଆ, ଜୋରାଗାଡିଆ, ପୁରୁଣାଗଡ଼, ଗଡ଼ସନ୍ତ୍ରୀ, ସୋଲଡା, ଲୋକେଇପଶି ସମେତ ଏଭଳି ଅନେକ ଦଣ୍ଡ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛି। କିନ୍ତୁ କରୋନା ଯୋଗୁ ଏହି କଳାକାରମାନେ ଏବେ ରୋଜଗାରଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ପରିବାର ଚଳାଇବାକୁ ସେମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଅର୍ଥ ନ ଥିବା ଉତ୍କଳୀୟ ଦଣ୍ଡ ସଂସ୍କୃତି ମହାସଂଘ ସଭାପତି ହରମୋହନ ସାହୁ କହିଛନ୍ତି। ଢେଙ୍କାନାଳ ଜଟିଆ ଦଣ୍ଡ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପରିଚାଳକ ପ୍ରଶ୍ନ ପୃଷ୍ଟି ଓ ଅନୁଗୋଳ କୁଲାଡ଼ ପାର୍ଟିର ପରିଚାଳକ ବାମଦେବ ସେଠ କହିଛନ୍ତି, କେବଳ କଳାକାର ନୁହନ୍ତି, ଦଣ୍ଡପାର୍ଟି ମାଲିକମାନେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ବାଦଦଣ୍ଡ ଆୟୋଜନ ହେଉ ନ ଥିବାରୁ କଳାକାରମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଉଣା ଦେବା ସମ୍ଭବ ହେଉନି। କଳାକାର ରମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଡ଼ନାୟକ ଓ ଚିନ୍ମୟ ସାମଲ କହିଛନ୍ତି, ଏଥିରୁ ହିଁ ପରିବାର ଭରଣ ପୋଷଣ କରିଥାଉ। ମାତ୍ର କରୋନା ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବିକା ଛଡାଇ ନେଇଛି। ଦୀର୍ଘଦିନ ହେଲା ଘରେ ବସିଥିବାରୁ ସରକାର ସହାୟତା ଦେଲେ ଭଲ ହୁଅନ୍ତା ବୋଲି କଳାକାରମାନେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି।