ଖଣ୍ଡପଡ଼ା, ୧୦।୧୦(ସ୍ବ.ପ୍ର.): ଓଡ଼ିଆ ଘରର ଚଳଣି ଓ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଦଶହରାରେ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟର ଅନୁକୂଳ କରାଯାଇଥାଏ । ଦିନ ଥିଲା ଲୋକେ ବ୍ୟବସାୟ, ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଦଶହରାରେ ‘ଖାଡ଼ୁ ବଳଦ’କୁ ଅନୁକୂଳ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ । ଏବେ ସେ ପରମ୍ପରା ହଜିଯାଇଛି । ମାତ୍ର ଏହି ପରମ୍ପରାକୁ ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି ବନମାଳୀପୁର ଗ୍ରାମବାସୀ। ମଙ୍ଗଳବାର ବନମାଳୀପୁର ଗ୍ରାମର କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିବାର ଦଶହରା ଅନୁକୂଳ ପାଇଁ ଘରେ ଥିବା ଖାଡୁ ବଳଦର ବିଭିନ୍ନ ସରଞ୍ଜାମକୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ। ଏକ ଖାଡୁ ବଳଦକୁ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ପରେ ପାଟପଟୁଆରରେ ଗ୍ରାମ ପରିକ୍ରମା କରାଯାଇଥିବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା। ଦଶହରାରେ ଉକ୍ତ ବଳଦକୁ ଭେଲଭେଟ୍ କପଡ଼ାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧାଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ଅଳଙ୍କାରରେ ସଜାଇ ବେକରେ କଉଡ଼ିମାଳ ଓ ଘଣ୍ଟି ଘାଗୁଡ଼ି ପିନ୍ଧାଯାଇଥିଲା। ବଳଦ ପିଠିରେ ଅମ୍ବାରୀ(କାଠ ଫ୍ରେମ୍ରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଆସନ)ରେ ଦେବୀଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନ କରିବା ପରେ ଖାଡ଼ୁ ବଳଦଙ୍କୁ ଗୃହର କର୍ତ୍ତା ଓ ଗୃହିଣୀ ପୂଜା କରିଥିଲେ । ସମ୍ପ୍ରତି ଖାଡୁ ବଳଦ ଆଉ କେହି ରଖୁ ନ ଥିବା ବେଳେ ବନମାଳୀପୁରର ବସନ୍ତ ପରିଡା, ଗାଣ୍ଡୁ ପରିଡା ଓ ରାମ ବେହେରା ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଜେଜବାପ ଅମଳରୁ ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିରେ ପାଳିତ ହୋଇଆସୁଥିବା ଏହି ଉତ୍ସବରେ ମିଳିତ ଭାବେ ଖାଡୁ ବଳଦକୁ ଭଡ଼ାରେ ଆଣିଥିଲେ। ଦଶହରା ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ଖୋଳ, ଝାଞ୍ଜ, ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟରେ ମଶାଲ ଜାଳି ବିଭିନ୍ନ ସାହି ଓ ଗ୍ରାମ ପରିକ୍ରମା କରି ନିକଟସ୍ଥ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଦେବୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ଖାଡୁ ବଳଦକୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ପରେ ଗୃହକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।
ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ, ଯେତେବେଳେ ଗମନାଗମନର ସୁବିଧା ନ ଥିଲା, ସେତେବେଳେ ବଳଦ ହିଁ ପରିବହନର ଏକମାତ୍ର ମାଧ୍ୟମ ଥିଲା । ବିଶେଷକରି ଜଙ୍ଗଲ ପାହାଡ଼ଘେରା ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ମାଳଅଞ୍ଚଳ ଭାବେ ପରିଚିତ ଫୁଲବାଣୀରେ ଲୁଗା, ଲୁଣ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗୃହୋପକରଣ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚତ୍ବା ଦୁରୁହ ବ୍ୟାପାର ଥିଲା । ସେତେବେଳେ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ନିଜ ବଳଦ ପିଠିରେ ଲୁଣ, ଲୁଗା ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସାମଗ୍ରୀ ଲଦି ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବ୍ୟବସାୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାଉଥିଲେ । ଏହି ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଖଣ୍ଡପଡ଼ା ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ କଣ୍ଟିଲୋ ଓ ବନମାଳୀପୁର ଗ୍ରାମର ତେଲି ଓ ଥୋଡ଼ିଆ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର। ସମ୍ପୃକ୍ତ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ଖାଡ଼ୁ ବଳଦ ପିଠିରେ ନେଇଥିବା ସାମଗ୍ରୀଗୁଡିକୁ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଚଢ଼ା ଦରରେ ବିକ୍ରିକରି ପ୍ରତିବଦଳରେ ସେଠାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଅଦା, ମହୁଲ, ଝୁଣା, ସୋରିଷ, ମହୁ, ହଳଦୀ, ବାଘନଖ, ଦାନ୍ତ, ହାତୀ ଦାନ୍ତ, ବାଘଛାଲ ଆଦି ଜଙ୍ଗଲଜାତ ସାମଗ୍ରୀ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଆଣି ବଳଦ ପିଠିରେ ଲଦି ଗ୍ରାମକୁ ଫେରିଥାନ୍ତି । ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିକ୍ରିକରି ଅଧିକ ଲାଭବାନ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ପରିବହନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହେଉଥିବା ବଳଦକୁ ଖାଡ଼ୁ ବଳଦ କୁହାଯାଉଥିଲା ।