କେନ୍ଦୁଝରର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ଶ୍ରୀଶ୍ରୀ ବଳଦେବଜୀଉ। ସେ ବଡଠାକୁର ଭାବେ ବିଦିତ ହୋଇଥିଲେବି ଏଠାରେ ତାଙ୍କ ରଥର ନାମ ନନ୍ଦିଘୋଷ। ଚଳିତ ବର୍ଷ କରୋନା ମହାମାରୀକୁ ନେଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ଏଠାରେ ରଥଯାତ୍ରା ହେବନାହିଁ। ଅର୍ଥାତ କେନ୍ଦୁଝରର ବଡଦାଣ୍ଡରେ ଏବର୍ଷ ଗଡିବନି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରଥ । ପୂର୍ବରୁ ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଏଭଳି ଦୁଇ ଥର ରଥ ଟଣା ହୋଇ ନ ଥିବା କୁହାଯାଏ ।
ଏଠାକାର ଶ୍ରୀଶ୍ରୀବଳଦେବଜୀଉ ମନ୍ଦିର ଓ ରଥଯାତ୍ରା ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରାୟ ୪୦୦ ବର୍ଷର ପୁରୁଣା । ‘ଏକଦା ରଥଯାତ୍ରା ସମୟରେ ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କୁ ରଙ୍ଗ ଦିଆଯାଇନଥିଲା ।
ସେ ସମୟରେ ଚିତ୍ରକାର ମାନେ ସଦର ବ୍ଲକର ମହାଦେଇଯୋଡାରେ ରହୁଥିଲେ । ଝଡତୋଫାନ ହେବାରୁ ଆସି ପାରିଲେନି । ଏଭଳି ଅବହେଳା ପାଇଁ ରାଜା ସେମାନଙ୍କୁ ବେତ ମାଡ କରି ଦଣ୍ଡିତ କଲେ କାହିଁକି ବେତ ମାଡ କଲେ ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନ କରି ଚିତ୍ରକାରମାନେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇ ରଙ୍ଗ ଲଗାଇବାକୁ ଅରାଜି ହେଲେ । ଫଳରେ ରଥଯାତ୍ରାରେ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ଶ୍ରୀଜୀଉମାନଙ୍କୁ ରଥ ଉପରକୁ ନିଆଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ରଥ ଟଣା ହୋଇ ପାରିନଥିଲା । ଏହା ପରେ ଏଭଳି ସମସ୍ୟା ଆଗକୁ ଯେପରି ନ ହୁଏ ସେଥିପାଇଁ ରାଜା ଛଅ ଚିତ୍ରକାର ପରିବାରକୁ ପୁରୁଣା ବଜାରକୁ ଆଣି ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଥଇଥାନ କଲେ ବୋଲି ବୋଲି କୁହନ୍ତି ସଂଗ୍ରାହକ ସୁଜିତ ପଟ୍ଟନାୟକ । ଅପରପକ୍ଷରେ ଏଠାକାର ରଥଯାତ୍ରା ଭୂୟାଁ ଜନଜାତି ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଜଡିତ। ତେବେ ଏଠାରେ ଧରଣୀଧର ଭୂୟାଁଙ୍କ ମେଳି ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ରଥ ଟଣା ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା ବୋଲି କେନ୍ଦୁଝର ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜଦେଓ ମତ ଦିଅନ୍ତି।
-ନରେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ
