୦୦୩ ମସିହା କଥା। ଜର୍ମାନୀର ହାନୋଭର ସହରରେ ଇଣ୍ଡିଆନ ଏକ୍ସପୋ ଭାବେ ଗୋଟେ ବିଶାଳ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହେଉଥାଏ। ସକାଳ ୧୦ଟାରୁ ବିଳମ୍ବିତ ରାତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲେ। ସେଠାରେ ଦିନ ୧୧.୩୦ରୁ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ୧.୩୦ ଓ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ୫.୩୦ରୁ ୭.୩୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପରିବେଷଣ ହେଉଥିଲା। ୯ଦିନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିତରେ ଗୀତ ଗୋବିନ୍ଦକୁ ନେଇ ୪ରୁ ୫ଥର ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରିଥିଲି। ସବୁବେଳେ ଦେଖେ ଜଣେ ବିଦେଶୀ ମଞ୍ଚ ପରର ପ୍ରଥମ ଧାଡ଼ିରେ ବସନ୍ତି। ଦ୍ୱିପହର ହେଉ କି ସନ୍ଧ୍ୟା, ଉଭୟ ସମୟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସେ ଉପସ୍ଥିତ ଥାନ୍ତି। ଯେଉଁଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଶେଷ ସନ୍ଧ୍ୟା ଥିଲା, ସେଦିନ ମଞ୍ଚକୁ ଓହ୍ଲାଇବା ପରେ ଅନେକ ଲୋକ ମୋତେ ପ୍ରଶଂସା କରୁଥାନ୍ତି। ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟ ମୋ ପାଖକୁ ଆସିଲେ। ତାଙ୍କ ମୁହଁରୁ ପ୍ରଶଂସା ଦିଧାଡ଼ି ଶୁଣିବା ପରେ ପଚାରିଥିଲି ଯେ କେଉଁ ନୃତ୍ୟ ବିଶେଷକରି ଭଲ ଲାଗିଲା ବୋଲି। ଭାବିଥିଲି ବିଦେଶୀମାନେ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିକୁ ବୁଝିବା କଷ୍ଟକର। ସେମାନେ କାହିଁକି ବୁଝିବେ ଆମର ଏ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା? ହେଲେ ସେ ମୁଁ ପରିବେଷଣ କରୁଥିବା ଗୀତ ଗୋବିନ୍ଦର ୨ଟି ଅଧ୍ୟାୟକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ମୋ ଆଗରେ ଅର୍ନଗଳ ଆବୃତ୍ତି କରି ଚାଲିଲେ। ଏହା ଦେଖି ମୁଁ ତାଜୁବ। ବିଶ୍ୱାସ ହୋଇ ନଥିଲା ଯେ ଜଣେ ବିଦେଶୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସହ ଏତେ ଜଡ଼ିତ ବୋଲି। ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଶିଳ୍ପୀ ଗୁରୁ ମୀରା ଦାସଙ୍କ ଅନୁଭୂତିରୁ କିଛି। ଏହାକୁ ନେଇ ଗୁରୁ ମୀରା ଏକଥା ବି କୁହନ୍ତି, ଜର୍ମାନୀରେ ସେଦିନ ମୋତେ ଏକ ବିଶେଷ ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ମିଳିଥିଲା। ସାଧାରଣତଃ ଆମେ ବିଚାରକରୁ ଯେଉଁମାନେ ଆମ ଭାଷା କିମ୍ବା ଆମ ନୃତ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଏତେ ଅବଗତ ନୁହଁନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଯାହା ବି ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ ତାହା ଫରକ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ। ହେଲେ ନିଜ ନୃତ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ସବୁବେଳେ ଆନୁଗତ୍ୟ ରହିବାର ଶିକ୍ଷା ଉକ୍ତ ବିଦେଶୀଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପରେ ପାଇଛି।
କେନ୍ଦୁଝରର ଆନ୍ଦପୁର ଅଞ୍ଚଳରେ ଜନ୍ମିତ ଗୁରୁ ମୀରା ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ଗୁରୁ କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଶିଷ୍ୟା। ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟରେ ଜଣେ ବେଶ ପରିଚିତ ଚେହେରା ଗୁରୁ ମୀରା ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ୬୩ଟି ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରି ସାରିଲେଣି। ତେବେ କଣ ସଫଳତା ପାଇଛନ୍ତି ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ସେ କହିଥିଲେ, ଗୁରୁ କେଳୁଚରଣ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ, ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ଉପାଧି ପାଇଛନ୍ତି। ତଥାପି ଜୀବନର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ନୃତ୍ୟ ସହ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ। ଯଦି ଉପାଧି ପାଇଁ ନୃତ୍ୟ କରିଥାନ୍ତେ ହୁଏତ ସେ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ହୋଇ ପାରି ନଥାନ୍ତେ। ଏଣୁ ମୁଁ ଯେତେ ବଡ଼ ମଞ୍ଚରେ ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କଲେ ବି ଏହା କେବଳ ମୋ ନୃତ୍ୟ ଜୀବନର ଏକ ଯାତ୍ରା ବୋଲି ବିଚାର କରେ। ସଫଳତା କେବଳ ଏହି ଯାତ୍ରାର ଏକ ଅଂଶ। ସଫଳତାର ଅର୍ଥ କଣ ଏ କଥା ବି ମୁଁ ବୁଝେ ନାହିଁ ବୋଲି ଗୁରୁ ମୀରା କହିଛନ୍ତି।
ରିପୋର୍ଟ- କୁମାରଶ୍ରୀ ସାହୁ