ବୋତାମ, ଛୋଟିଆ ଜିନିଷଟିଏ। କିନ୍ତୁ ବେଶ୍ ଜରୁରୀ। କେବେ ଭାବିଛନ୍ତି ଏହି ଛୋଟିଆ ଜିନିଷଟିକୁ ତିଆରି କରିବାର ଯୋଜନା ପ୍ରଥମେ କିଏ କରିଥିଲେ? ଆଉ ଯିଏ ବି କରିଥିଲେ ତାକୁ ଗୋଲାକାର କାହିଁକି କଲେ? ଜାଣନ୍ତୁ ଏହି ସବୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର..
ପୁରାତତ୍ୱବିତ୍ତଙ୍କ ଅନୁସାରେ ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋର ଖନନରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ, ବୋତାମ ପ୍ରଥମେ ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତା ବେଳେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥିଲା। ଐତିହାସିକମାନେ ଅନୁମାନ କରନ୍ତି, ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଖ୍ରୀ.ପୂ ୨୦୦୦ରେ ହୋଇଥିବ। ହେଲେ ସେତେବେଳେ ବୋତାମ ସାର୍ଟ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ପୋଷାକକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ଲାଗି ବ୍ୟବହାର ହେଉ ନ ଥିଲା। ବରଂ ହରପ୍ପାବାସୀ ଶାମୁକାରେ ତିଆରି ବୋତାମକୁ ଆଭୁଷଣଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ। କିଛି ବୋତାମ ସେତେବେଳେ ଜ୍ୟାମିତିକ ଆକାରରେ ବି ତିଆରି କରାଯାଉଥିଲା। ଆଉ ସେଥିରେ ଏକ କଣା କରାଯାଉଥିଲା। ଯେମିତିକି ତାକୁ କପଡାରେ ସୁତା ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଲେଇ କରି ହେବ। ସେତେବେଳେ କାଠ କିମ୍ବା ପଥରରେ ବି ବୋତାମ ତିଆରି କରାଯାଉଥିଲା। ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋରୁ ୫୦୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଶାମୁକାରେ ତିଆରି ବୋତାମ ବି ଉଦ୍ଧାର ହୋଇଛି। ପୁରାତତ୍ୱବିତ୍ତଙ୍କ ମତରେ ସେତେବେଳେ ବୋତାମକୁ ପୋଷାକର ଶୋଭା ବର୍ଦ୍ଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା। ତା’ସହା ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଧନ ଓ ପ୍ରତିପତୀକୁ ବି ଦର୍ଶାଉଥିଲା। ତେବେ ସମୟ ଗଡିବା ସହ ବୋତାମକୁ କପଡାର ଫାଷ୍ଟନର୍ଭାବେ ବା କପଡାକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ଲାଗି ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା।
ବ୍ୟବସାୟିକ ରୂପ ଦେଲା ଜର୍ମାନୀ
ଭାରତରେ ଏହାର ଉଦ୍ଭାବନ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ବ୍ୟବସାୟିକ ରୂପରେ ସାରା ପୃଥିବୀରେ ଏହାକୁ ପହଞ୍ଚାଇବାର ଶ୍ରେୟ ଜର୍ମାନୀକୁ ଯାଏ। ଜର୍ମାନୀ ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦିରେ ପ୍ରଥମ କରି ସାରା ଦୁନିଆକୁ ବୋତାମ ସହ ପରିଚୟ କରାଇଥିଲା। ସେତେବେଳେ ବୋତାମ ମଝିରେ ଏକ କଣା ରହୁଥିଲା। ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦିର ଶେଷଭାଗ ଓ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦିର ପ୍ରାରମ୍ଭ ବେଳକୁ ଏହି ବୋତାମ ଜର୍ମାନୀରୁ ବାହାରି ୟୁରୋପରେ ପହଞ୍ଚତ୍ ସାରିଥିଲା।
ବୋତାମର ଆକାର ଗୋଲ କାହିଁକି
ଅନେକ ସମୟରେ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଥିବ ବୋତାମ ଗୋଲାକାର କାହିଁକି? ତେବେ ବୋତାମ ଚାରିକୋଣିଆ ଓ ତିନି କୋଣିଆ ବି ଦେଖିଥିବେ। ହେଲେ ବେଶି ପସନ୍ଦ ଓ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ବୋତାମର ଆକାର ହେଉଛି ଗୋଲ। ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଗୋଲାକାର ବୋତାମ ପୋଷାକରେ ତିଆରି କାଜ ଭିତରେ ସହଜରେ ପଶିଯାଏ। ହେଲେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଆକାରର ବୋତାମ ନୁହେଁ।
ବୋତାମର ରାଜା
ଭାରତରେ ବୋତାମର ଆବିଷ୍କାର ହେଲା, ଜର୍ମାନୀ ବ୍ୟବସାୟିକ ରୂପରେ ଏହାର ବିକାଶ କଲା। ହେଲେ ଆଜିକାର ସମୟରେ ବୋତାମର ରାଜା ଚାଇନାକୁ କୁହାଯାଉଛି। ପୃଥିବୀରେ ହେଉଥିବା ଉତ୍ପାଦନର ୬୦% ବୋତାମ ଏଠାକାର ଝୋଜିୟାଙ୍ଗ ପ୍ରାନ୍ତର କିୟୋତୁ ସହରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ। ସେଥିପାଇଁ ଏଇ ସହରକୁ ‘ବଟନ୍ କ୍ୟାପିଟାଲ ଅଫ୍ ଓ୍ବାର୍ଲଡ’ ଏବଂ ‘ବଟନ୍ ଟାଉନ୍’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏଠାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୫୦୦ କୋଟି ବୋତାମ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ। ୨୦୧୯ର ଗ୍ଲୋବାଲ ରିପୋର୍ଟ ମୁତାବକ ଚାଇନା ପରେ ହଂକଂ, ଇଟାଲି, ଜାପାନ ଓ ଜର୍ମାନୀ ସବୁଠାରୁ ବେଶି ବୋତାମ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଛନ୍ତି।