ସୌରଜିତ ପ୍ରଧାନୀ
ଭାରତ ମହାକାଶ ଦୌଡ଼ ଏକ ନୂତନ ଯୁଗରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଛି। ଗତ ୨୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶ ଅଧିକ ସଫଳତା ହାସଲ କରିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ରହିଛି ମଙ୍ଗଳୟାନ-୧ର ସଫଳ ଅଭିଯାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଚନ୍ଦ୍ରର ଅନ୍ଧାର ପାର୍ଶ୍ୱକୁ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଚନ୍ଦ୍ରୟାନ-୩ ଏବଂ ସର୍ବଶେଷ ଆଦିତ୍ୟ-ଏଲ୍୧ ସୌର ନିରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରକଳ୍ପର ସଫଳତା। ଆଜି ବିଶ୍ୱ ମହାକାଶ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିବା ପାଇଁ ଘରୋଇ ଉଦ୍ୟୋଗର ଯୋଗଦାନ ଅଧିକ ରହିଛି।
ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ଶୀର୍ଷ ମାନ୍ୟତାପ୍ରାପ୍ତ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା ଭାବେ ଇସ୍ରୋ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଆସୁଛି। ଏହାର ସଫଳ ଅଭିଯାନ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥା ସହିତ ସହଯୋଗକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଛି। ଏହା ମହାକାଶ ଉଦ୍ୟୋଗ ପାଇଁ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ମୂଳଦୁଆ ସ୍ଥାପନ କରିଛି ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ ଯୁଗର ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଚାଲିଛି। ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ମହାକାଶ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଏବଂ ପ୍ରାଧିକରଣ କେନ୍ଦ୍ର (IN-SPACe) ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଦ୍ୱିତୀୟ ନୋଡାଲ ଏଜେନ୍ସି ସ୍ବୟଂଶାସିତ ଭାବେ ମହାକାଶ ବିଭାଗ ଏବଂ ‘ମେକ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ’ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଏକ ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି, ଗତ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଷ୍ଟାର୍ଟଅପର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଫଳରେ ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଉଦ୍ଭାବନ ଏବଂ ଏକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତାମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ଅବଶ୍ୟ, ସମସ୍ତ ଘରୋଇ ମିଶନ ଏବେ ଗଭୀର ମହାକାଶ ଅନୁଧ୍ୟାନ ଓ ଅନୁସନ୍ଧାନ ହେଉ କିମ୍ବା ପ୍ରତିରକ୍ଷାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପରିବେଶ ଏବଂ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରିଚାଳନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଗକୁ ବଢିପାରୁଛି। ବିଭିନ୍ନ କକ୍ଷପଥ ସ୍ତର କିମ୍ବା ରିମୋଟ ସେନ୍ସିଂ ଏବଂ ଉପଗ୍ରହ ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ଲେଷଣ ପାଇଁ ବସ୍ତୁ ପ୍ରେରଣ କରିବାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କୃଷି ଓ ମତ୍ସ୍ୟଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଏବଂ ଦୂରସଞ୍ଚାର, ସାମୁଦ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନେଉଛନ୍ତି।
ସରକାର ଏବଂ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ସହଯୋଗ ଓ ସମର୍ଥନରେ ନବଗଠିତ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତି (ସ୍ପେସ୍ ଟେକ୍) ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ଶିଳ୍ପରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଆଗେଇ ନେବାର କେତେକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ରହିଛି। ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ନିଜର ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ନୀତି ଆଧାରରେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଜଣାଶୁଣା। ଏହା ଘରୋଇ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିବା ସହ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପଗୁଡ଼ିକୁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଭାବେ ସ୍ଥାନିତ କରୁଛି।
ଜ୍ଞାନର ଆଦାନପ୍ରଦାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ହସ୍ତାନ୍ତର ଏବଂ ମିଳିତ ଅଭିଯାନକୁ ସୁଗମ କରିବା ଲାଗି ଭାରତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହାକାଶ ଏଜେନ୍ସି ଏବଂ ନିଗମଗୁଡ଼ିକ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ଭାରତ ୬୫ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ଆସୁଛି। ୟୁରୋପୀୟ ସେଣ୍ଟର ଫର ମିଡିୟମ-ରେଞ୍ଜ ଓ୍ବେଦର ଫୋରକାଷ୍ଟ (ECMWF) ଭଳି ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବହୁପକ୍ଷୀୟ ସଂସ୍ଥା ସହିତ ଉପକରଣ ସହାୟତା ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷର ହୋଇଛି। ଏହି ନୀତିରେ ମହାକାଶ ଆଧାରିତ ଯୋଗାଯୋଗ, ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ବାଣିଜି୍ୟକ, ସୁରକ୍ଷିତ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଯୋଗାଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆତ୍ମନିିର୍ଭରଶୀଳତା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି। ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ଯୋଗାଯୋଗ ସେବା ବଜାର ପାଇଁ ଦ୍ୱାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିଛି। ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ନୀତିରେ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ରିମୋଟ ସେନ୍ସିଂ ଆପ୍ଲିକେଶନକୁ ପରିଚାଳନା କରିବା ଓ ସରକାରୀ ଅନୁମୋଦନ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ଢାଞ୍ଚା ଓ ବିସ୍ତୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ଏହାଦ୍ୱାରା ଅଂଶୀଦାରମାନେ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ଭାଗ ନେବା ଲାଗି ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ହେବେ ଏବଂ ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତିର ବ୍ୟବସାୟୀକରଣକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବେ।
ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ନୀତି ୨୦୨୩ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଉଦ୍ୟୋଗରେ ଏକୀକୃତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଢାଞ୍ଚା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଇସ୍ରୋ ଗବେଷଣା ଏବଂ ବିକାଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ପ୍ରଯୁକ୍ତିକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିପାରିବ। ଏହି ନୀତି ମହାକାଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସଂସ୍କାରରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସ୍ବଚ୍ଛତା ଆଣିବ ଏବଂ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ଭାଗୀଦାରିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ; ଯାହାଫଳରେ ଭାରତରେ ମହାକାଶ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିକାଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।
ଭାରତ ଏକ ମହାକାଶ-କେନ୍ଦ୍ରିତ ପିଏଲଆଇ ଯୋଜନା ପ୍ରଚଳନ କରିବା ଉଚିତ; ଯାହା ଅତ୍ୟଧିକ ପରିମାଣର ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସମାନ ଏବଂ ସ୍ବଦେଶୀ କ୍ଷମତା ନିର୍ମାଣ ଏବଂ କ୍ରୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ। ସରକାର, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ଦ୍ୱାରା ନବସୃଜନ ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ।
ନୂତନ ଉତ୍କ୍ଷେପଣ ସୁବିଧା, ପରୀକ୍ଷଣ ଏବଂ ଏକୀକରଣ କେନ୍ଦ୍ର, ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ଷ୍ଟେଶନ ଏବଂ ଅତିରିକ୍ତ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ଭାରତକୁ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ବଜାରରେ ପରିଣତ କରିବ ଏବଂ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ ସେହି ଅନୁସାରେ ଲାଭବାନ ହେବେ। ସରଳ ଭାଷାରେ କହିଲେ, ମହାକାଶ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଗତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ପାଇଁ ଗବେଷଣା ଓ ବିକାଶ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟିକ ନବସୃଜନ ପାଇଁ ଏକ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଜରୁରୀ। ସରକାରୀ ଏବଂ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ବିଶେଷ କରି ସିଷ୍ଟମ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ, ଏରୋସ୍ପେସ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ, ସାଟେଲାଇଟ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି, ଡାଟା ଆନାଲିଟିକ୍ସ ଏବଂ ସ୍ପେସ ଲ’ ଭଳି ଶିକ୍ଷା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଅଧିକ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ କରାଯାଉଛି। ଶେଷରେ, ମହାକାଶ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ବିଜୟୀ ହେବା ପାଇଁ ଏକ କୁଶଳୀ ଶ୍ରମଶକ୍ତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏଡ୍ଟେକ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ HolisQର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା
ମୋ:୯୯୬୭୧୦୨୨୬୪