ରମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ସାମଲ
ଲୋକ କଥାଟିଏ ଅଛି- ବଡ଼ ପୁଅ ବାପର, ସାନ ପୁଅ ମା’ର, ମଝିଆ ପୁଅ ବାହାର, ଅର୍ଥାତ୍ ମଝିଆ ପୁଅକୁ କେହି ଆଦରି ନିଅନ୍ତିନି। ମା’ବାପା ଅକର୍ମଣ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ବଡ଼ ପୁଅ ପରିବାରର ଭରଣପୋଷଣ ଦାୟିତ୍ୱ ନିଏ। ସେମାନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତାଙ୍କର ଅନ୍ତ୍ୟେଷ୍ଟି କ୍ରିୟା ଆଦି କରେ। ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ବିବେଚନା କରି ବାପା ତାକୁ ଅଧିକ ସ୍ନେହ ଆଦର କରନ୍ତି। ସାନପୁଅ ମା’ଙ୍କର କୋଳପୋଛା ହୋଇଥିବାରୁ ମା’ଙ୍କ ସ୍ନେହଆଦର ତା’ ପ୍ରତି ଅତୁଟ ରହେ, କାରଣ ସାନ ପରେ ତାଙ୍କର ସ୍ନେହ ପାଇବାକୁ ଆଉ କୌଣସି ଛୋଟ ପିଲା ନ ଥାନ୍ତି। ମଝିଆ ପୁଅ ସାନ ତୁଳନାରେ ଟିକେ ବଡ଼ ଓ ଅଧିକ ପାରିବାର ହୋଇଥିବାରୁ ସେ ବଡ଼ଭାଇ ଓ ବାପାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ମା’ର ସ୍ନେହ ତା’ ପାଖରୁ ସାନ ପାଖକୁ ଚାଲିଗଲା ପରେ ତା’ ଭାଗ୍ୟରେ କେବଳ କାମ ପଡିଯାଏ। ଏଥିପାଇଁ ଏହି ଲୋକକଥାଟି ଜନମୁଖରୁ ଶୁଣାଯାଏ। ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷରେ ମା’ବାପା ସନ୍ତାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କିଛି ବିଭେଦ ରଖନ୍ତିନି। ଏବର ସମାଜରେ ଏସବୁ ବିଭେଦ ଦେଖିବାର ଅବକାଶ ପ୍ରାୟତଃ ନାହିଁ। କାରଣ ଅଧିକାଂଶ ପରିବାରରେ ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ପିଲା।
ଆଜିକାଲି ପିଲାମାନେ ବଡ଼ ହୋଇ ଚାକିରି ବାକିରି କରି ଅଲଗା ରହୁଛନ୍ତି। ଚାଷବାସ କରି ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ନିଜର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରି ଭିନ୍ନ ହୋଇ ଚଳୁଛନ୍ତି। ଯେଝା ବୋଝ ଯେଝା ମୁଣ୍ଡରେ। ଏକାନ୍ନବର୍ତ୍ତୀ ପରିବାର ପ୍ରାୟତଃ ନାହିଁ। ବଡ଼, ମଝିଆ ଓ ସାନ ପୁଅ ମଧ୍ୟରେ କିଛି ଭେଦାଭେଦ ନାହିଁ। ପରିବାର ଉପରେ କୌଣସି ଭିଟୋ ଦେବାର ଅଧିକାର ବଡ଼ପୁଅର ନାହିଁ। ଦେଶର ନିୟମ ଅନୁସାରେ ପରିବାରର ଜମିବାଡି, ଆସବାବପତ୍ର ଉପରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ସମାନ ଅଧିକାର। ଆଗର ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ବଡ଼ପୁଅକୁ କିଛି ଜ୍ୟେଷ୍ଠା ଦେବା ପରମ୍ପରା ଆଉ ନାହିଁ। ବଡ଼ଭାଇକୁ ମାନିବା ନ ମାନିବା ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାପାର। ବଡ଼ଭାଇ ପିତୃତୁଲ୍ୟ ବିଚାରଧାରା ଆଉ ନାହିଁ।
ଏବେ ସମାଜରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ମଝିମଝିଆ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କ ବିଷୟ ବିଚାରକୁ ନେବା। ଏମାନେ ହେଲେ କିନ୍ନର। ଏବେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଏମାନଙ୍କୁ ତୃତୀୟ ଲିଙ୍ଗର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛନ୍ତି। ପାଠପଢ଼ା, ଚାକିରି, ରାଜନୀତି ଓ ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ପୁରୁଷ ଓ ମହିଳାଙ୍କ ଭଳି ଏମାନଙ୍କୁ ମାନ୍ୟତା ଦେବାକୁ ସମସ୍ତେ ବାଧ୍ୟ। କେତେକ ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାରେ ଏମାନେ କାମ କରିବାର ନଜିର ଏବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଲାଣି। ରାଜନୀତି କରିବାକୁ ବି ଏମାନେ ଆଗେଇ ଆସିଲେଣି। ତଥାପି ଆମେ ଅନୁଭବ କରୁଛୁ ନ୍ୟାୟିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ମିଳିଲେ ମଧ୍ୟ ଏମାନଙ୍କୁ ଏଯାବତ୍ ସମାଜରେ ଉପଯୁକ୍ତ ସ୍ଥାନ ମିଳିପାରିନି।
ସମାଜରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ମଧ୍ୟମ ବର୍ଗର ଲୋକ ହେଉଛନ୍ତି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଓବିସି)। ସମାଜର ଉଚ୍ଚ ଶ୍ରେଣୀୟ ଲୋକ ପ୍ରାୟତଃ ସ୍ବଚ୍ଛଳ। ସେମାନେ ନିଜ ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ନିଜେ ବୁଝିବାକୁ ସମର୍ଥ। ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି, ଜନଜାତି ଓ ଉପଜାତି ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଯୋଗାଇ ଦେବା ସହିତ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାରୀ, ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କରେ ଚାକିରି ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁବିଧା ଦେଇଛନ୍ତି। ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଚାକିରି, ପଦୋନ୍ନତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଗରୁ କୌଣସି ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ ଥିଲା। ବହୁ ପଛରେ ସରକାର ଏମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାରୀ, ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାରେ କିଛି ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହାଦ୍ୱାରା ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଦୁଃଖ, ଅସୁବିଧା କିଛି ମାତ୍ରାରେ ଲାଘବ ହୋଇପାରୁଛି।
ଦେଶ ଶାସନ ପାଇଁ ଆପଣାଯାଇଥିବା ମଝିମଝିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଆମ ଦେଶରେ ଏକକ, ଦ୍ୱୈତ ବା ଯୌଥ ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଛି। ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶାସନ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ ବଣ୍ଟନ ହୋଇଛି। କେତେକ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଦାୟିତ୍ୱ ରହିଛି। ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ବିଷୟକୁ ନେଇ କିଛି ଜଟିଳ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଲେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଦାୟିତ୍ୱ ସାରାଦେଶ ଓ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ସ୍ବାର୍ଥକୁ ନେଇ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁହାଇବା ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିବା। କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଗୋଟିକ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଦଳୀୟ ଶାସନରେ ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟଟି ବିରୋଧୀ ଦଳ ଶାସନରେ ଥାଏ, ସେତେବେଳେ ସମସ୍ୟା ଉପୁଜେ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କେତେକ ସ୍ଥଳରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଟାଳଟୁଳ ନୀତି ଆପଣେଇବା କିମ୍ବା ନିଜ ଦଳୀୟ ଶାସନରେ ଥିବା ରାଜ୍ୟକୁ କିଛି ଅନୁକମ୍ପା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାର ନଜିର ଦେଖାଯାଏ।
ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ତିନିପ୍ରକାର ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି- (୧) କ୍ୟାପିଟାଲିଜମ୍ ବା ପୁଞ୍ଜିବାଦ। ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମାଲିକାନାରେ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ। (୨) କମ୍ୟୁନିଜମ୍ ବା ସାମ୍ୟବାଦ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦେଶରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ମାଲିକାନା ନ ଥାଏ। ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସବୁ ସଂସ୍ଥା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ। (୩) ସୋସିଆଲିଜମ୍ ବା ସମାଜବାଦ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ମାଲିକାନାରେ ଦେଶର କଳକାରଖାନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂସ୍ଥା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ। ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନା ସରକାର ନା ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର କିଛି ଆନ୍ତରିକତା ଥାଏ। ଚାକିରି ଓ ପଦୋନ୍ନତି ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥା ତଦ୍ରୂପ। ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକ ସବୁ ସରକାରୀ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପାଆନ୍ତି। ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଅବସ୍ଥା, ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାର ମାଲିକ ବୁଝନ୍ତି। ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଚାକିରି, ଦରମା ଓ ପଦୋନ୍ନତିରେ ବିଭିନ୍ନ ସରକାରୀ କଟକଣା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏମାନେ ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଭଳି ପେନସନ ଆଦି ସବୁ ସୁବିଧା ପାଆନ୍ତିନି। ସରକାରଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଥିବା ନିଗମଗୁଡିକରେ କାମ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପେନସନ ଆଦି ବହୁ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଦିଆଯାଏନି। ଭବିଷ୍ୟନିଧି ଯୋଜନାରୁ ଯାହା ପେନସନ୍ ମିଳେ ତାହା ନ କହିବା ଭଲ। ଏହା ‘ସମୁଦ୍ରକୁ ଶଙ୍ଖେ’। ଏମାନଙ୍କର ଜୀବନ, ଏକ ତ୍ରିଶଙ୍କୁର ଜୀବନ- ନା ଏମାନେ ସରକାରୀ ନା ଘରୋଇ। ମଝିରେ ଝୁଲି ରହିଲେ ଯାହା ଅସୁବିଧା ଭୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ, ଏମାନେ ସେୟା ଭୋଗନ୍ତି।
ରାମିଆଗଞ୍ଜ, ମାର୍ଶାଘାଇ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡା, ମୋ-୯୪୩୯୮୭୯୦୨୨