ପୁରୀ ଅଫିସ, ୩୦ା୬: ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ରଥ ନିର୍ମାଣ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ଆଉ ୪ଦିନ ପରେ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଗଡ଼ିବ ତିନିରଥ। ଅଗଣିତ ଭକ୍ତ ରଥାରୂଢ ଚତୁର୍ଦ୍ଧାବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ସିଂହଦ୍ୱାରରୁ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ଟାଣିନେବେ। ତେବେ ଯେଉଁ ଦଉଡ଼ିକୁ ଭକ୍ତମାନେ ଟାଣିବେ ତାହା ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନାଗ ଓ ନାଗୁଣୀ। ସର୍ପକୁ ରଜ୍ଜୁ କରିବାର ପରମ୍ପରା ଅତି ପ୍ରାଚୀନ। ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ସର୍ପକୁ ହିଁ ରଜ୍ଜୁ କରାଯାଇଥିଲା। ସେହି ପରମ୍ପରା ଏଠାରେ ବି ଅନୁସୃତ ହେଉଛି।
ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷକ ଡ. ନରେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାଶ କୁହନ୍ତି, ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଯେଉଁ ରଥରେ ବିରାଜମାନ କରନ୍ତି ସେ ରଥକୁ ସାଧାରଣ ଦଉଡ଼ିରେ ଟାଣିବା ଅସମ୍ଭବ। କାରଣ ମହାପ୍ରଭୁ ହେଉଛନ୍ତି ‘୭ଗୋଟି ପର୍ବତର ଅଟନ୍ତି ଗୁରୁ, ନାମ ବହି ଅଛନ୍ତି ଅଚଳ ମହାମେରୁ…’। ତେଣୁ ଅଚଳ ମହାମେରୁଙ୍କୁ କେତେଖଣ୍ଡି କାଠ ନିର୍ମିତ ରଥରେ ବସାଇ ସାଧାରଣ ଦଉଡ଼ିରେ ଟାଣିବା ଅସମ୍ଭବ। ସେଥିପଇଁ ଦଉଡ଼ି ଛଳରେ ଅତି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ନାଗ ଓ ନାଗୁଣୀ ଯୋଗଦେଇଥାନ୍ତି। ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ତାଳଧ୍ୱଜ ରଥରେ ସଂଯୋଜିତ ହେଉଥିବା ଦଉଡ଼ିର ନାମ ବାସୁକୀ। ଏ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ପମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜା। କଶ୍ୟପଙ୍କ ଔରସରେ କଦ୍ରୁଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଏହାଙ୍କ ଜନ୍ମ। ଦେବାସୁର କୃତ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ସମୟରେ ଏହି ବାସୁକୀ ହିଁ ମନ୍ଥନ ରଜ୍ଜୁର କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲେ। ଅଷ୍ଟନାଗ ମଧ୍ୟରେ ବାସୁକୀ ହେଉଛନ୍ତି ଦ୍ୱିତୀୟ। ଏହାଙ୍କର ସହସ୍ର ଫଣା ରହିଛି। ଏହି ଫଣା ଦ୍ୱାରା ସେ ପୃଥିବୀକୁ ଟେକି ଧରିଛନ୍ତି। ଅଚଳ ମହାମେରୁ ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମୀ ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ରଙ୍କୁ ତାଳଧ୍ୱଜ ରଥରେ ଟାଣିନେବା ପାଇଁ ଏହି ବାସୁକୀ ହିଁ ନିଜର ସେବା ସମର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି। ସେ ଭଗବାନ ବଳଭଦ୍ରଙ୍କର ପରମ ଭକ୍ତ। ସେହିପରି ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ଦର୍ପଦଳନ ରଥ ଦଉଡ଼ିର ନାମ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣଚୂଡ଼ ନାମକ ନାଗ। ଜଗଜ୍ଜନନୀ ଯୋଗମାୟା ପରଂବ୍ରହ୍ମ ସ୍ବରୂପିଣୀ ମା’ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ଓ କୋଟିସୂର୍ଯ୍ୟ ସମପ୍ରଭ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନଙ୍କୁ ରଥରେ ବସାଇ ଟାଣିବା ନିମନ୍ତେ ପରମ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣଚୂଡ଼ ଦଉଡ଼ି ରୂପରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାନ୍ତି। ଭକ୍ତମାନେ ଏହି ସୁଦୀର୍ଘ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣଚୂଡ଼ ନାମକ ନାଗକୁ ଧରି ରଥ ଟାଣିଥାନ୍ତି। ମା’ଙ୍କର କରୁଣା ଲାଭ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ଯାତ୍ରାକୁ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣଚୂଡ଼ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାନ୍ତି। ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମହପ୍ରଭୁଙ୍କ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥର ରଜ୍ଜୁ ଭାବରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାନ୍ତି ଶଙ୍ଖଚୂଡ଼ ନାମ୍ନୀ ନାଗୁଣୀ। ଏହି ଶଙ୍ଖଚୂଡ଼ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଷ୍ଟନାଗ (ଅନନ୍ତ, ବାସୁକୀ, ପଦ୍ମ, ମହାପଦ୍ମ, ତକ୍ଷକ, କୁଳୀର, କର୍କଟ ଓ ଶଙ୍ଖଚୂଡ଼) ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ଏହି ନାଗୁଣୀ ଅମିତ ପରାକ୍ରମଶାଳୀ ଓ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟୀ। ନିଜର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଶକ୍ତି ବଳରେ ସେ ସାତଗୋଟି ପର୍ବତର ଶକ୍ତି ବହନ କରିଥିବା ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡନାଥ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ରଥକୁ ଟାଣିନେବାର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାନ୍ତି। ଏହିପରି ଭାବେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରିୟ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରାରେ ନିଜର ସେବା ସମର୍ପଣ ଭାବ ପୋଷଣ କରି ଏହି ନାଗ ନାଗୁଣୀମାନେ ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମଣିଥାନ୍ତି। ଭକ୍ତଗଣ ଏହି ଭକ୍ତିମତି ନାଗୁଣୀର ସହାୟତାରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ରଥକୁ ଅନାୟାସରେ ଆଗକୁ ଆଗକୁ ଟାଣି ନେଇଥାନ୍ତି।