ପ୍ରଣତି ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ମିଶ୍ର
କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ସ୍ବଚ୍ଛତାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ସ୍ବଚ୍ଛ ଭାରତ ଅଭିଯାନରେ କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ୨୦୧୪ରେ ଦେଶକୁ ଖୋଲା ଶୌଚମୁକ୍ତ କରିବା ଲାଗି ସଂକଳ୍ପ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ସଂକଳ୍ପକୁ ପୂରଣ କରି ଆଜି ଦେଶରେ ୧୦ କୋଟି ଶୌଚାଳୟ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇସାରିଛି। କିନ୍ତୁ କେଉଁଠି ବ୍ୟବହାର ଅନୁପଯୋଗୀ ହୋଇ ଭୂତକୋଠି ପାଲଟିଛି, କେଉଁଠି ଅବହେଳା ପାଇଁ ଆବର୍ଜନା ପାଣି ରାସ୍ତାରେ ଭାସି ଏକ ପୂତିଗନ୍ଧମୟ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ନାରୀର ସମ୍ମାନ ଓ ଗରିମାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖି ଶୌଚାଳୟ ନିର୍ମାଣ ଏକ ଉନ୍ନତ ଚିନ୍ତାଧାରା। କିନ୍ତୁ ଆମର ଏଠି ଶ୍ରୀମତୀ ପାଇଖାନା ଯେତେ ଆଗକୁ ଗଲେ ବି ସେଇ ଚୁଲି ମୁଣ୍ଡକୁ। ଆମ ଦେଶରେ ଦୁଇଟି ଭାରତ ଏକାଠି ରୁହନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ହେଲା ପଇସାବାଲାଙ୍କ ଭାରତ ଓ ଅନ୍ୟଟି ହେଲା ଦରିଦ୍ର ଭାରତ। ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାରତରେ ବିଶ୍ୱର ଦରିଦ୍ର ଜନତାଙ୍କର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ। ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୪୫ କୋଟି ୬୦ ଲକ୍ଷ। ପ୍ରତି ଦଶ ଜଣରେ ଚାରି ଜଣ। ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ହାରାହାରି ଦୈନିକ ରୋଜଗାର ୫୦ ଟଙ୍କାରୁ କମ୍। ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ପରିମାଣ ପାଖାପାଖି ଅଧା। ଏଠି ଦରିଦ୍ର ଖାଉଟିଆଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ପିଛା ଦୈନିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ମାତ୍ର ବାର ଟଙ୍କା। ‘ଅମ୍ବାନୀ ’ଓ ‘ବିର୍ଲା’ ବାସ କରୁଥିବା ଭାରତ ଗୋଟିଏ ଦେଶ ନୁହେଁ। ତେଣୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଭାରତୀୟଙ୍କ ଦେଶର ବାସିନ୍ଦା ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଟଏଲେଟକୁ କିପରି ବ୍ୟବହାର କରିବେ? ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଶ୍ରୀମତୀ ପାଇଖାନା ଆବଶ୍ୟକ। ସ୍ବଚ୍ଛ ଭାରତ ଅଭିଯାନରେ ଏବେ ଗାଁ ଗାଁରେ ପାଇଖାନା ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ ବରାଦ। ପ୍ରତି ଘର ପିଛା ୨୦ ହଜାର। ଶୌଚାଳୟ ଆଗରେ ସ୍ବଚ୍ଛ ଭାରତ ଅଭିଯାନର ଲୋଗୋ। କିନ୍ତୁ ଏହା କେତେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ତାହା ବ୍ୟବହାରକାରୀ କହିବେ।
ଗରିବ ଶ୍ରେଣୀ ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ମହିଳାମାନେ ଶୌଚାଳୟ ଅଭିଯାନ ଦ୍ୱାରା ବିଶେଷ ଭାବରେ ଉପକୃତ ହେଉଛନ୍ତି। ଏହା ଆମେ କାଗଜକଲମରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି। ଏବେ ବି ପାଣି ଓ ଶୌଚ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଭାବ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ରୋଗ ଓ ମୃତ୍ୟୁର ପ୍ରଧାନ କାରଣ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅଠର ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଏହି କାରଣରୁ ହୁଏ। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ମହିଳା। ଯେଉଁଠି ଖରାଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଲୋକେ ପାଣି ପାଇଁ ହନ୍ତସନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ସେଠାରେ ଶୌଚାଳୟ ବ୍ୟବହାର ସ୍ବପ୍ନ ପରି।
ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ ନ୍ୟାଶନାଲ ଡ୍ରିଙ୍କିଙ୍ଗ ୱାଟର ମିଶନଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ଆମ ଦେଶର ପ୍ରାୟ ତିନି କୋଟି ଲୋକ ସାନିଟେସନ ବା ପରିମଳ ସମ୍ପର୍କିତ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ। ଓଡ଼ିଶାରେ ମାତ୍ର ୩୦ ରୁ ୪୦ ଭାଗ ଘରେ ଶୌଚାଳୟ ଅଛି। ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଅନୁପାତ ୭୦ ରୁ ୮୦ ଭାଗ। ଏକ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ ୧୯୮୧ ମସିହାରେ କେବଳ ଶତକଡା ଏକ ଭାଗ ଲୋକଙ୍କର ଟଏଲେଟ ଥିଲା। ଏକ ଭାଗରୁ ବଢ଼ି ୪୦ ଭାଗ ହେବାକୁ ଲାଗିଲାଣି ୪୦ ବର୍ଷ। ତେଣୁ ସରକାର ଓ ଯୋଜନା କମିଶନ ଏଥିପାଇଁ ନୂଆବାଟ ଖୋଜୁଛନ୍ତି। ପରିମଳ ଅଭିଯାନର ସଫଳତା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ଆବଶ୍ୟକତା ହେଲା ସ୍ବଭାବ ପରିବର୍ତ୍ତନ। ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ଚାଲିଛି। ଭିଏତନାମ, କାମ୍ବୋଡିଆ ଓ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ ସଫାସୁତୁରା ଘରର ସଂଜ୍ଞା ହେଲା ଯେଉଁଠି ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ନ ଥିବ, ମଶା, ଡାଆଁଶ, ମାଛି ଉଡ଼ୁ ନ ଥିବେ। ଥାଇଲାଣ୍ଡ ଏହି ସଂଜ୍ଞାକୁ ପ୍ରଚାର କରି, ଏବେ ଶତକଡା ଶହେ ଘରେ ଶୌଚାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଛି। ବାଂଲାଦେଶ ଓ ଚାଇନା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିମଳ ଅଭିଯାନରେ ଭାରତଠାରୁ ଆଗରେ ଅଛନ୍ତି। ବ୍ରାଜିଲ, ମେକ୍ସିକୋ ଗତି ଆମରି ଭଳି। ଦିଲ୍ଲୀର ୫୬୦୦ କିଲୋମିଟର ଡ୍ରେନେଜ ଲାଇନ ଅଧାରୁ ଅଧିକ ପଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅଚଳ। ଆମ ରାଜଧାନୀରେ ଓଭର ଫ୍ଲୋ ଏକ ଦୈନନ୍ଦିନ ଘଟଣା। ବର୍ଷାଦିନେ ଡ୍ରେନ ଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥା କହିଲେ ନ ସରେ।
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ପବ୍ଲିକ ଲାଟ୍ରିନ ସଫା କରିବାକୁ କହୁଥିଲେ ଏବଂ ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମରେ ନିଜେ ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ। ସେ କହୁଥିଲେ, ମତେ ଯଦି ଭାରତର ସ୍ବାଧୀନତା ଓ ପରିମଳ, ଏ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ବାଛିବାକୁ କୁହାଯିବ, ମୁଁ ଆଗ ପରିମଳକୁ ବାଛିବି, କାରଣ ପ୍ରଥମ ସ୍ବାଧୀନତା ହେଉଛି ପରିମଳ, ଶୌଚ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ନିର୍ମଳ ପରିବେଶ। ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣା, ବାପୁଜୀ ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ରେଳଯାତ୍ରା କରୁଥିଲା ବେଳେ ପ୍ରଥମେ ସେଇ ରେଳ ବଗିଟିକୁ ସଫା କରୁଥିଲେ। ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ବେଳେ ଯେଉଁଠି ତାଙ୍କ ଶିବିର ଲାଗୁଥିଲା, ତା’ପୂର୍ବରୁ ଲାଟ୍ରିନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଉଥିଲା।
ନୟାଗଡ଼, ମୋ:୯୪୩୭୬୪୨୯୪୭