ଇତିହାସରୁ ଜଣାଯାଏ, ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ୧୮ଥର ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲା। ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଛାଡି ୨୨ଥର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ଲୀଳା କରିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ। ୧୫ଥର ଆକ୍ରମଣର ସବିଶେଷ ବିବରଣୀ ମିଳିଥିବା ବେଳେ ତିନିଥର ଆକ୍ରମଣର ସୂଚନା ମିଳୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ହୋଇ ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟ ଜଣାପଡି ନାହିଁ। ଆକ୍ରମଣ କାଳରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଯାଇଥିବା ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନ ଅଦ୍ୟାବଧି ଚିହ୍ନଟ ହୋଇପାରି ନାହିଁ। ଏହି ସ୍ଥାନଟି ହେଲା ଚିଲିକାର ହସ୍ତୀପାଟଣା ବା ହାତୀପଡ଼ା।
କଳାପାହାଡ଼ ଆକ୍ରମଣ କାଳରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରୁ ଯାଇ ଏହି ହସ୍ତୀପାଟଣାର ପାତାଳି ଲୀଳା କରୁଥିଲେ ବୋଲି ମାଦଳା ପାଞ୍ଜିରୁ ଜଣାଯାଏ। ପାତାଳି ଲୀଳାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଭୂଗର୍ଭରେ ଲୁକ୍କାୟିତ ରହି କରୁଥିବା ଲୀଳା। ଭୂମିକୁ ଆମେ ଧରିତ୍ରୀ ବୋଲି କହୁ। ଦେବୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରୁ। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଭୂଦେବୀ। ମହାପ୍ରଭୁ ଥରେ କଳାପାହାଡ଼ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପାହାଡ଼ ଗୁମ୍ଫାରେ ୯୯ ବର୍ଷ ଧରି ସୋନପୁରରେ ଗୁପ୍ତଲୀଳା କରିଥିଲେ। ସେ ସ୍ଥାନଟି ହେଉଛି ସୋନପୁରର ଗୋ-ପାଲି (ଗୋପାଳି)। ଏଥର କିନ୍ତୁ ଭୂଦେବୀଙ୍କର ପଥର ଗୁମ୍ଫାରେ ନୁହେଁ, ବାଲିକୁଦ ତଳେ ଲୀଳା କରୁଥାନ୍ତି ଚିଲିକାରେ।
କୁଦଟିରେ ଗଁାଟିଏ ଥିଲା। ହାତୀପଡ଼ା ନଁାରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିବା ଏ କୁଦଟିର ରହସ୍ୟ ଭେଦୁଆଙ୍କଠାରୁ ସୁରାକ ପାଇଯାଇଥିଲା ବର୍ବର କଳାପାହାଡ଼। ପହଞ୍ଚତ୍ ଯାଇଥିଲା କୁଦରେ। କୁଦକୁ ଖୋଳିତାଡ଼ି ଭୂଦେବୀଙ୍କ କୋଳରୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ କାଢିଆଣି ଗଙ୍ଗାକୂଳରେ ପୋଡ଼ିଦେବା ପାଇଁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ପ୍ରତିରୋଧ ତ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା, ନଇଲେ କଳାପାହାଡ଼ର ସୈନ୍ୟମାନେ ଗଁାଟିକୁ ମଣିଷଶୂନ୍ୟ କରିଥାନ୍ତେ କାହିଁକି! ଇତିହାସ କୁହେ, ରକ୍ତଧାରରେ ଭିଜିଯାଇଥିଲା ବାଲି।
ଜନଶ୍ରୁତି ଅଛି, ହାତୀପିଠିରେ ନେଲା ବେଳେ ପାଣି ଥିବା ଏକ ନାଳ ପାର ହେବାକୁ ପଡିଥିଲା। ହାତୀଗୋଡ଼ ଦବିଯିବାରୁ ଉଠିପାରିଲାନି ହାତୀ। ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହ ହାତୀପିଠିରୁ ଖସିପଡିଥିଲା। ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାରୁ ଜଣାପଡ଼େ ସେଇ ନାଳଟି ଚିଲିକାର ବଡ଼ଗୋଡା ମୁଣ୍ଡରୁ ଗମ୍ଭାରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ନାଳଟି ଲୋକମୁଖରେ ପରିଚିତ ହେଲା ହାତୀନାଳ ଭାବରେ। ଠିକ୍ ନାଳର ଅପରପାର୍ଶ୍ୱରେ ଯେଉଁଠି ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହ ନାଳରୁ ଉଦ୍ଧାର ହୋଇ ପୁଣି ହାତୀପିଠିରେ ଲଦା ହୋଇଥିଲେ, ସେହି ସ୍ଥାନଟି ସେହିଦିନଠୁ ପରିଚିତ ହୋଇଆସୁଛି ବ୍ରହ୍ମପଡ଼ା ନାମରେ। ପ୍ରଭୁ ଚାଲିଗଲେ ସିନା ସେଇ ସ୍ମୃତିରେ ସେହି କୁଦରେ ଗଢିଉଠିଲା ବ୍ରହ୍ମପଡ଼ା ମଠ। ଅଖଣ୍ଡ ଧୁନି ଚାଲିଛି ଏବେ ବି ସେଠି। ସ୍ଥାନୀୟ ପରମ୍ପରାରେ ଗୋଡ଼ା ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ରାସ୍ତା। ଚିଲିକା କୁଦରୁ କୁଦକୁ ଯିବାବେଳେ ଅନେକ ଗୋଡ଼ା ଥିଲା। ଶଗଡ଼ ଯିବା ରାସ୍ତା ଯେପରି ଶଗଡ଼ ଗୁଳା ନାମରେ ପରିଚିତ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ପାଣି ଥାଇ ଚିଲିକାରେ ଯିବାଆସିବା ରାସ୍ତାକୁ ଗୋଡ଼ା କୁହାଯାଏ। ହାତୀ ଯେଉଁ ରାସ୍ତାରେ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ପିଠିରେ ବୋହି ଆସିଥିଲା, ତାହା ହାତୀଗୋଡ଼ା ଭାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା। ସମ୍ଭାବନା ହୁଏ ତାହା ହିଁ ମାଦଳା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହାତୀପଡ଼ା। ହାତୀଗୋଡ଼ା ଲୋକମୁଖରେ ହାତୀପଡ଼ା ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ମନେହୁଏ। କଳାପାହାଡ଼ର ସାମୂହିକ ହତ୍ୟା ପରେ ହାତୀପଡ଼ା ବସ୍ତି ଛାରଖାର୍ ହୋଇ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ସେଥିପାଇଁ ଆମେ ୨୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତହସିଲ କାଗଜାତ ଖୋଜିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ରାଜସ୍ବ ଗ୍ରାମ କିମ୍ବା ରାଜସ୍ବ ଗ୍ରାମର ପଡ଼ା ହିସାବରେ ଏହାର ନାମ ପାଇଲୁ ନାହିଁ। ଏହାର ଅନତି ଦୂରରେ ରହିଛି ଧଳାବନ୍ତ ଓ କଳାବନ୍ତ। ଲୋକମୁଖରୁ ଶୁଣିଲୁ, ତେପନ ଏକର ପରିମିତ କେରୁଆକୁଦା ପଟକୁ ହାତୀ ପାରି ହେବା ବେଳେ ଗୋଡ଼ ତାର ବାଲିରେ ଦବିଯାଇଥିଲା। ଏହି କୁଦର ଚାରିପଟେ ଚିଲିକାର ଜଳରାଶି ଘେରି ରହିଛି।
-ଡ. ସୁରେନ୍ଦ୍ର କୁମାର ମିଶ୍ର