ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, ୧୪।୧୨: ଦେଶରେ ଅସଂଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ତୀର୍ଥସ୍ଥାନ ଅଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ଭାବନା ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇଛି, ତେଣୁ ରାଜନୀତିର ସମୀକରଣ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସର କେନ୍ଦ୍ର ସହ ଯୋଡ଼ି ହେବାରେ ଲାଗିଛି। ବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ରାଜନୀତି ସହିତ ତୀର୍ଥସ୍ଥାନ ସହିତ ଆସ୍ଥାର ଅର୍ଥନୀତି ଯୋଡ଼ି ହୋଇଛି। ଏହି ଲୁକ୍କାୟିତ ଅର୍ଥନୀତି ଏକ ଭିନ୍ନ ଚିତ୍ର ଦେଖାଏ। ଯାହା ଦର୍ଶାଏ ଯେ ଦେଶର ଜିଡିପିରେ ମନ୍ଦିରର ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ତୀର୍ଥସ୍ଥାନ ବିଷୟରେ ସାଧାରଣ ବିଶ୍ୱାସ ହେଉଛି ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କୁ ରୋଜଗାର ଯୋଗାଇଥାଏ ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହାର ବଡ଼ ଚିତ୍ର ଦର୍ଶାଏ ଯେ ତୀର୍ଥ କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦେଶର ବିକାଶର ଚକକୁ କିପରି ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ।
ଦେଶର ଜିଡିପିରେ ଆସ୍ଥାର ଯୋଗଦାନ ୨.୩୨ ପ୍ରତିଶତ ରହିଛି। ଦେଶରେ ମନ୍ଦିରର ଅର୍ଥନୀତି ୩.୦୨ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ରହିଛି।
୫୫ ପ୍ରତିଶତ ଭାରତୀୟ ଧାର୍ମିକ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା କରିଥାନ୍ତି। ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ତୀର୍ଥସ୍ଥାନ ଭାରତୀୟଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସ ସହିତ ଜଡିତ, ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନେ ମନଖୋଲି ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାବରେ ସେମାନଙ୍କ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି। ମନ୍ଦିରର ଏହି ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟ ବିକାଶକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ। ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ସିଂଙ୍କୁ ପଚରାଯାଇଥିଲା ଯେ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିରେ କିପରି ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ? ସେ କହିଥିଲେ, ମନ୍ଦିରର ଅର୍ଥନୀତିରେ ବିକାଶର ଏକ ନୂତନ ଦିଗ। ଏହା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ଦେଖିଛନ୍ତି।
ବୋଧହୁଏ ଏହା ହେଉଛି କାରଣ କାଶୀ ଧାମର ଉଦଘାଟନୀ ଉତ୍ସବରେ ସେ ଭୋକାଲ ପାଇଁ ଲୋକାଲ ସ୍ଲୋଗାନ ମଧ୍ୟ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିଥିଲେ ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ମଜବୁତ କରିବା ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ।ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପୃଥିବୀରେ ଏକ ସୁପର ପାୱାର୍ ହେବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁପର ପାୱାର୍ ହେବା ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଆମଦାନୀ ଏବଂ ରପ୍ତାନୀର ସମୀକରଣ ଏହାର ସପକ୍ଷରେ ମଧ୍ୟ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ। ତେଣୁ ଭାରତ ଭଳି ଦେଶରେ ଯେଉଁଠାରେ ବିଶ୍ୱାସର ସ୍ଥାନ ବହୁତ ଅଧିକ, ସେଠାରେ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଧର୍ମ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଦର୍ଶାଏ ଯେ ଭାରତର ଜିଡିପିରେ ମନ୍ଦିରର ଅର୍ଥନୀତିର ଅଂଶ ୨ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ଏବଂ ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଧର୍ମ ଓ ବିଶ୍ୱାସ ସହ ଜଡିତ ଭାରତୀୟମାନେ ଅତ୍ୟଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି। ଏନ୍ଏସ୍ଏସ୍ଓ ତଥ୍ୟ ଦର୍ଶାଏ ଯେ ବ୍ୟବସାୟିକ ଯାତ୍ରା ଅପେକ୍ଷା ଭାରତୀୟମାନେ ଅଧିକ ଧାର୍ମିକ ଯାତ୍ରା କରିଥାନ୍ତି ।
ଭାରତୀୟମାନେ ଧାର୍ମିକ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଦିନକୁ ୨,୭୧୭ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି। ସେହିପରି ସାମାଜିକ ଯାତ୍ରାରେ ଦିନକୁ ୧,୦୬୮ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥାନ୍ତି। ଷ୍ଟନିଟୁରରେ ଦିନପିଛା ଖର୍ଚ୍ଚ ୨,୨୮୬ ଟଙ୍କା ରହିଛି। ପ୍ରତିଦିନ ଦେଶରେ ଧାର୍ମିକ ଯାତ୍ରାରେ ଲୋକେ ମୋଟ ୧୩୧୬ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥାନ୍ତି। ଧାର୍ମିକ ଯାତ୍ରାର ବାର୍ଷିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ୪.୭୪ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ। ଏନ୍ଏସ୍ଏସ୍ଓ ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ଭାରତୀୟମାନେ ବ୍ୟବସାୟ ଯାତ୍ରା ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା କରନ୍ତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାତ୍ରା କରିବା ଅପେକ୍ଷା ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାରେ ବେଶି ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି। ଏହି ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟକୁ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତି ସହିତ ଯୋଡିବାକୁ ସରକାର ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି।
ଧାର୍ମିକ ଭ୍ରମଣରେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ସରକାର ଧାର୍ମିକ ପରିଦର୍ଶନ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ ଜାରି ରଖିଛନ୍ତି। କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ କରିଡର ପୂର୍ବରୁ ମଧ୍ୟ ମୋଦି ସରକାର ବହୁ ମନ୍ଦିରକୁ ନବୀକରଣ କରବା ସହିତ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି।
ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଯୋଜନା ରାମାୟଣ ସର୍କିଟ, ଚାର ଧାମ ରୋଡ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ,ବୁଦ୍ଧ ସର୍କିଟ, କେଦାରଧାମର ନବୀକରଣ,ବଦ୍ରିଧାମର ନବୀକରଣ, ଜମ୍ମୁ- କଶ୍ମୀରରେ ମନ୍ଦିରର ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି। ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ପ୍ରାୟ ୫୦ ହଜାର ମନ୍ଦିରର ମରାମତି ସରକାର କରୁଛନ୍ତି।
ଭାରତ ଭଳି ପୃଥିବୀର ବହୁ ଦେଶରେ ଧର୍ମର ଅର୍ଥନୀତି ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗଦାନ କରିଥାଏ। ସୌଦି ଆରବରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ହେଉଥିବା ହଜ ଯାତ୍ରା ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସର ପ୍ରତୀକ। ଏହା ଯୋଗୁ ସୌଦିର ଅର୍ଥନୀତି ସୁଦୃଢ଼ ହୋଇପାରିଥାଏ।
ଆମେରିକା ଭଳି ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଆସ୍ଥା ଓ ବିଶ୍ୱାସର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ରହିଛି। ଆମେରିକା ଅର୍ଥନୀତିର ଆସ୍ଥା ଓ ବିଶ୍ୱାସ ଯାତ୍ରାର ମୋଟ ଯୋଗଦାନ ୯୧ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା ରହିଛି। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଧାର୍ମିକ ଶୋଭାଯାତ୍ରାର ଯୋଗଦାନ ୩୨ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା,ଧାର୍ମିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକର ଅଂଶ ୨୩ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା ଏବଂ ଧର୍ମ ସହ ଜଡିତ ବ୍ୟବସାୟର ଯୋଗଦାନ ୩୩ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା ରହିଛି।