ଭୁବନେଶ୍ୱର, ୨୧।୨: ରାଜ୍ୟରେ ୧୪ଟି ହାତୀ ଚଲାପଥ ବା ହାତୀ କରିଡର ରହିଥିବା ୨୦୧୦ରେ ବନ ବିଭାଗ କହିଥିଲା। ୨୦୧୨ରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ଡ୍ରାଫ୍ଟ ନୋଟିସ୍ ପଠାଇବା ପାଇଁ ବିଭାଗ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା। ହେଲେ ଏଯାଏ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବେ ବନବିଭାଗ ତରଫରୁ ସରକାରୀ ନୋଟିଫିକେଶନ ବା ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରାଯାଇନାହିଁ। ଖାଲି ସେତିକି ନୁହେଁ, ନ୍ୟାଶନାଲ ଗ୍ରୀନ୍ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ(ଏନ୍ଜିଟି) ଆଦେଶକୁ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ବନ ବିଭାଗ ଅବମାନନା କରିଚାଲିଛି। ୨୦୨୧ ଅଗଷ୍ଟରେ ଏନ୍ଜିଟି ତାଙ୍କ ରାୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ହାତୀ କରିଡର ପାଇଁ ସରକାରୀ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରିବା ପାଇଁ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ। ଏଥିସହିତ ଏହି କାମକୁ ୨ ମାସ ଭିତରେ ସାରିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ଏନ୍ଜିଟିଙ୍କ ରାୟ ଅନୁସାରେ ୨୦୨୧ ଅକ୍ଟୋବର ସୁଦ୍ଧା ବନବିଭାଗ ଓଡ଼ିଶାରେ ହାତୀ କରିଡର ସମ୍ପର୍କରେ ନୋଟିଫିକେଶନ ଜାରି କରିବା କଥା। ହେଲେ ଇତିମଧ୍ୟରେ ୬ ମାସ ବିତି ଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବନ ବିଭାଗ ଚୁପ ହୋଇ ବସିପଡ଼ିଛି।
ରାଜ୍ୟରେ ହାତୀ-ମଣିଷ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଦିନକୁ ଦିନ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। ସରକାରୀ ଆକଳନ ଅନୁସାରେ, ଗତ ୧୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ ରାଜ୍ୟରେ ୭୭୧ ହାତୀ ମରିଥିବା ବେଳେ ହାତୀ ଆକ୍ରମଣରେ ୮୮୧ଜଣ ମଣିଷଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଛି। ତେବେ ହାତୀର ବାସସ୍ଥାନ ସେମିତି କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନ ଥାଏ। ସେମାନେ ଦିନକୁ ପ୍ରାୟ ୨୫ କିଲୋମିଟର ବାଟ ଚାଲିଥାନ୍ତି। ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ଓଜନର ଡାଳ, ପତ୍ର ଆଦି ଖାଇବା ସହ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ଲିଟର ପାଣି ମଧ୍ୟ ପିଇଥାନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ପ୍ରାପ୍ତ ବୟସ୍କ ହାତୀ ୫ ମିନିଟରେ ୨୦୦ ଲିଟର ଯାଏ ପାଣି ପିଇପାରେ। ତେଣୁ ହାତୀ ଖାଦ୍ୟ ଓ ପାନୀୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପାଇଁ ଚାରିଆଡ଼େ ବୁଲନ୍ତି। ହାତୀମାନେ ବୁଲିବା ପାଇଁ କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବାଟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇଥାନ୍ତି। ଏହି ବାଟକୁ ସେମାନେ ଅନେକ ଶହ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି। ଏହି ଚଲାପଥକୁ ହାତୀ କରିଡର ନାମ ଦିଆଯାଇଛି। ସାଧାରଣରେ ହାତୀ ତା’ର ଚଲାପଥର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ କ୍ୱଚିତ ଦୂରକୁ ଯାଇଥାଏ।
ବନବିଭାଗର ତଥ୍ୟାନୁସାରେ, ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ୧୪ଟି ହାତୀ କରିଡର ମଧ୍ୟରୁ ୪ଟି ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ କରିଡର ଥିବା ବେଳେ ବାକି ସବୁ ଆନ୍ତଃଜିଲା କରିଡର। ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା କରିଡର ନାମ ହେଉଛି ‘ବାଦାମପାହାଡ଼(ମୟୂରଭଞ୍ଜ)-ଧୋବାଧୋବଣୀ(ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ)’, ‘ବାଦାମପାହାଡ଼(ମୟୂରଭଞ୍ଜ)-କରିଡ଼ା(ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ)’, ‘ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ-ଦେଉଳୀ- ଶୂଳିଆପଦା’ ଏବଂ ‘କାରୋ(କେନ୍ଦୁଝର)-କରମପଡ଼ା(ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ)’। ସେହିପରି ଆନ୍ତଃଜିଲା କରିଡରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ‘ଶିମିଳିପାଳ-ହଦଗଡ଼-କୁଲଡିହା’, ‘ତେଲକୋଇ-ପାଲଲହଡ଼ା’, ‘ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିରିଡାମାଲି-ଅନନ୍ତପୁର’, ‘କହ୍ନେଇଜେନା- ଅନନ୍ତପୁର’, ‘ବୁଗୁଡ଼ା-ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଆର୍ଏଫ୍(ନୟାଗଡ଼ ଡିଭିଜନ), ‘ନୂଆଗାଁ-ବାରୁଣୀ’, ‘ତାଳ-ଖୋଲଗଡ଼’, ‘ବାରପାହାଡ଼-ତରଭା-କଣ୍ଟାମାଳ’, ‘କୋଟଗଡ଼-ଚନ୍ଦ୍ରପୁର’ ଏବଂ ‘କର୍ଲାପାଟ-ଉର୍ଲଡନୀ’। ତେବେ ଏ ସମସ୍ତ କରିଡର ୮୭୦.୬୧ବର୍ଗକିମି ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୪୨୦.୮କିମି।
ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ସହିତ କଳକାରଖାନା ଯେତିକି ଆବଶ୍ୟକ, ତା’ଠାରୁ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଯଦି ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଓ ପରିବେଶ ନ ବଞ୍ଚତ୍ବ, ତେବେ ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚତ୍ପାରିବ ନାହିଁ। ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବାରେ ହାତୀର ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ୱ ରହିଛି। ଏହି ପରିବେଶ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ କ୍ଷେତ୍ର ବିଶେଷରେ ବନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପ୍ରାଥମିକତା ବଦଳି ଯାଉଛି। କେବଳ ବିକାଶ ନାମରେ ବିଭାଗ ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିଙ୍କ ପ୍ରତି ଅହେତୁକ ଅନୁକମ୍ପା ଦେଖାଉଥିବା ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କହୁଛନ୍ତି। ହାତୀ କରିଡର ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଥରେ ଜାରି ହେଲେ, ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଖଣି ଉତ୍ତୋଳନ ବା କଳକାରଖାନା ସ୍ଥାପନ ଏକପ୍ରକାର ଅସମ୍ଭବ ହୋଇଯିବ। ତେଣୁ ଏନ୍ଜିଟିଙ୍କ ରାୟକୁ ବନବିଭାଗ ନାଲି ଫିତା ତଳେ ଚାପି ଦେଇଛି। ଗତ ସପ୍ତାହରେ ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଜିଲାର ବଣାଇ ବନଖଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ଜଙ୍ଗଲ ଜମିରେ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ତୋଳନ ପାଇଁ ବନବିଭାଗ ତରଫରୁ ପ୍ରାକ୍ ସର୍ଭେ ନିମନ୍ତେ କିଛି ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ବନବିଭାଗ ଖଣି ଉତ୍ତୋଳନ ପାଇଁ ଯେତିକି ତତ୍ପରତା ଦେଖାଉଛି, ହାତୀ କରିଡର ନୋଟିଫିକେଶନ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଏନ୍ଜିଟିଙ୍କ ରାୟ ପାଳନ କିପରି ହେବ ସେ ନେଇ ଆଦୌ ଚିନ୍ତିତ ଥିବା ଭଳି ଲାଗୁନାହିଁ। ବରଂ ହାତୀ କରିଡର ନୋଟିଫିକେଶନ ଶୀତଳଭଣ୍ଡାରକୁ ଠେଲି ହେଇଗଲା ଭଳି ଲାଗୁଛି। ଏ ନେଇ ପିସିସିଏଫ୍(ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ) ଶଶୀ ପଲ୍ କହିଛନ୍ତି, ରାଜ୍ୟରେ ୧୪ଟି ହାତୀ କରିଡର ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଛି। ଏଯାଏ ନୋଟିଫିକେଶନ ଜାରି ହୋଇ ନାହିଁ। ଏହି ମାମଲା ଏବେ ମାନ୍ୟବର ଏନ୍ଜିଟିଙ୍କ ନିକଟରେ ବିଚାରାଧୀନ ରହିଛି। ପିସିସିଏଫ୍ଙ୍କ ଅଜାଣତରେ ଏହି ମାମଲାର ରାୟ ୨୦୨୧ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ତାରିଖରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇସାରିଲାଣି।
ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଶେଷଜ୍ଞ ତଥା ଓଡ଼ିଶା ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମିତି ସମ୍ପାଦକ ବିଶ୍ୱଜିତ ମହାନ୍ତି କହିଛନ୍ତି, ଏନ୍ଜିଟି ଗତବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟରୁ ଏହି ମାମଲାର ରାୟ ଦେବା ସହିତ ମାମଲାର ଅନ୍ତ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ବିଭାଗର ଅପାରଗତା ଯୋଗୁ ରାଜ୍ୟରେ ଏବେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅସୁରକ୍ଷିତ। ଖଣି ମାଫିଆଙ୍କ ଚାପରେ ବନ ବିଭାଗ ହାତୀ କରିଡର କଥା ଭୁଲି ଯାଉଛି। ହାତୀ କରିଡର ନୋଟିଫିକେଶନ ଜାରି ହେଲେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଯଥା ଖଣି ବା କଳକାରଖାନା ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ କଟକଣା ଲାଗିଯିବ। ଖାସ୍ ଏହି କାରଣରୁ ବନ ବିଭାଗ ଏନ୍ଜିଟି ରାୟ ଦେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ହାତୀ କରିଡର ନୋଟିଫିକେଶନ ଜାରି କରିବାରେ ସମୟ ଗଡ଼େଇ ଚାଲିଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱଜିତ କହିଛନ୍ତି।
ସେପଟେ ହାତୀ କରିଡର ଚିହ୍ନଟ କରିବା ଏବଂ ହାତୀ କରିଡର ସମ୍ପର୍କରେ ଲୋକଙ୍କୁ ସଚେତନତା କରିବା ନାଁ ରେ କିଛି ଏନ୍ଜିଓଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଚ୍ଚ ପଦବୀରେ ଥିବା ବନ ଅଧିକାରୀମାନେ ଅନେକ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଦେଲେ। ଏଠି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, ଯଦି ହାତୀ କରିଡର ନୋଟିଫିକେଶନ ଜାରି କରିବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନ ଥିଲା, ତେବେ ହାତୀ କରିଡର ନାଁରେ ବନ ବିଭାଗ ଲକ୍ଷାଧିକ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କାହିଁକି କରିଲା।
ଅସମାପିକା ସାହୁ