ରାଜସ୍ଥାନ ବିଧାନସଭାରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ରାଜନୈତିକ ସଙ୍କଟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ସମାଧାନ ଦିଗ ଖୋଜାଚାଲିଛି। ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଶୋକ ଗେହଲଟ ୩୧ ଜୁଲାଇରେ ବିଧାନସଭା ଅଧିବେଶନ ଡାକିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳ କଲରାଜ ମିଶ୍ରଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ଦିଗରେ ଅଗ୍ରଗତି ଘଟୁ ନାହିଁ। କୋଭିଡ୍-୧୯ ସ୍ଥିତି ଲାଗି ରହିଥିବାରୁ ଏଭଳି ସମୟରେ ବିଧାନସଭା ଅଧିବେଶନ ଡାକିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ବୋଲି ରାଜ୍ୟପାଳ କହୁଛନ୍ତି। ବାସ୍ତବରେ ଏହା ପଛରେ ରାଜନୈତିକ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ରହିଛି ବୋଲି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗେହଲଟ ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି। ରାଜ୍ୟପାଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଏଜେଣ୍ଟ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଏକାଧିକ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଓ ରାଜନୈତିକ ସମୀକ୍ଷକମାନେ ମତ ଦେଉଛନ୍ତି। ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗେହଲଟ କେନ୍ଦ୍ରର ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି ସରକାରଙ୍କୁ ଟାର୍ଗେଟ କରି ଦେଇଥିବା ବିବୃତି ଘଟଣାକୁ ଅଧିକ ଶାଣିତ କଲାଣି। ସେ କହିଛନ୍ତି, ‘କରୋନା ଭାଇରସ୍ ମହାମାରୀ ଯୋଗୁ ଦେଶ ଦୁର୍ଦ୍ଦିନ ଦେଇ ଗତି କରୁଛି। ଦେଶବାସୀ ଘୋର ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି। ସେଣ୍ଟର ଫର୍ ମନିଟରିଂ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇକୋନୋମି (ସିଏମ୍ଆଇଇ) ରିପୋର୍ଟ ଦେଇଛି ଯେ, ଇତିମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ ୧୪ କୋଟି ଚାକିରି ଗଲାଣି। ଚାଇନା ଭାରତ ସୀମାନ୍ତରେ ପଶିଗଲାଣି। ଏଭଳି ସ୍ଥଳେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦି କରୋନା, ଅର୍ଥନୈତିକ ସଙ୍କଟ ଏବଂ ଚାଇନା ସହ ନ ଲଢ଼ି ତାଙ୍କ କଂଗ୍ରେସ ସରକାରଙ୍କୁ ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଗେହଲଟ କହିବା ପରେ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ରାଜନୈତିକ ଚର୍ଚ୍ଚା ଜୋର ଧରିଛି। ରାଜସ୍ଥାନ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭା ଅଧିବେଶନ ଡାକିବାକୁ କ୍ୟାବିନେଟ ଦେଇଥିବା ପରାମର୍ଶକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରିଦେବା ସାମ୍ବିଧାନିକ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିଥିବା ଆଲୋଚନା ହେଲାଣି।
ଘଟଣାକ୍ରମକୁ ଦେଖିଲେ ଗେହଲଟ ସରକାରରେ ଉପମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ସଚିନ ପାଇଲଟ ଓ ଅନ୍ୟ ୧୮ ବିଦ୍ରୋହୀ ବିଧାୟକ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ବିରୋଧରେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ। ସରକାରକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ଅନୁଭବ କରିବା ପରେ ବାଚସ୍ପତି ସି.ପି. ଜୋଷୀ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ଘୋଷଣା ଲାଗି ନୋଟିସ ପଠାଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ୨୪ ଜୁଲାଇରେ ରାଜସ୍ଥାନ ହାଇକୋର୍ଟ ବାଚସ୍ପତି ପଠାଇଥିବା ନୋଟିସ ଉପରେ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ବଜାୟ ରଖିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ଏଠାରେ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ନିର୍ଦ୍ଦେଶର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଯେ, ବାଚସ୍ପତି ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ବିଧାୟକମାନଙ୍କୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିବା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ୧୦ମ ପରିଚ୍ଛେଦ ପାରା (୧)(ଏ) ଅନୁସାରେ ଆଗକୁ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ନେଇପାରିବେ ନାହିଁ। ଏପରି କି ବିଦ୍ରୋହୀ ବିଧାୟକମାନେ ଉକ୍ତ ନୋଟିସ ଉପରେ ଜବାବ ଦାଖଲ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ବାଚସ୍ପତି ସେମାନଙ୍କୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ହାଇକୋର୍ଟ ଏଭଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବା ପରେ ପାଇଲଟ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କୁ ଏହା ସୁହାଇଛି। ଫଳରେ ଏହାର ଫାଇଦା ନେବାକୁ କେନ୍ଦ୍ରର ଭାଜପା ସରକାର ଅଣ୍ଟା ଭିଡ଼ିଥିବା ପ୍ରତୀୟମାନ ହେଉଛି। ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଜ୍ୟୋତିରାଦିତ୍ୟ ସିନ୍ଧିଆ ବିଦ୍ରୋହୀ ବିଧାୟକଙ୍କୁ କମଲନାଥ ସରକାରରୁ ନେବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବା ପରେ ସେଠାରେ ଭାଜପା ସରକାର ଗଢ଼ିପାରିଥିଲା। ରାଜସ୍ଥାନରେ ସଚିନ ଓ ଅନ୍ୟ ବିଦ୍ରୋହୀ ବିଧାୟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟ କମ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ସମୀକରଣ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଭାଜପା ରାଜନୈତିକ ଫଇଦା ଉଠାଇବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ରହିଛି। ସମ୍ଭବତଃ ସେଥିପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଏହାର ମାଧ୍ୟମ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ଆଲୋଚନା ହେଲାଣି। କେବଳ ଭାଜପା ସରକାର ନୁହେଁ, ଅତୀତରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଗାଦିନସୀନ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାରକୁ ଭାଙ୍ଗିଦିଆଯାଇଛି। ତେବେ ରାଜସ୍ଥାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେଠାକାର ହାଇକୋର୍ଟ ଯେଭଳି ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅଧିକାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ ତାହା ଏକ ଖରାପ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିରପେକ୍ଷତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ହେଉଛି ତା’ର ଧର୍ମ। ଏହାବ୍ୟତୀତ ସମ୍ବିଧାନର ତିନୋଟି ସ୍ତମ୍ଭ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା କେହି କାହାର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା କଥା ନୁହେଁ। ଯଦି କରନ୍ତି, ତେବେ ତାହା ସମ୍ବିଧାନକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବ। ଏହାବ୍ୟତୀତ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ବିଧାୟକମାନଙ୍କ ପଦକ୍ଷେପ ଗୃହ ବାହାରେ ହୋଇଥିବାରୁ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ଲାଗୁ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ତେବେ ବିଧାୟକମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଗୃହ ବାହାରେ ହେଉ ବା ଭିତରେ ସେମାନଙ୍କର ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟତା ଏବଂ ଯେଉଁ ଦଳ ଚିହ୍ନରେ ଜିଣିଛନ୍ତି, ତାହାର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରଭାବିତ ହେଲେ ସେଥିରେ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ଅଧିକାର ରହିବା କଥା। କାରଣ ସେମାନେ ଯଦି ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ ହୋଇ ନ ଥାନ୍ତେ, ତେବେ କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଉଠି ନ ଥାଆନ୍ତା। ଉଦାହରଣ ସ୍ବରୂପ, ଆଇନ ଅଛି ଯେ ଜଣେ ସାଂସଦ ବା ବିଧାୟକ ଗିରଫ ହେବା ମାତ୍ରକେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଜଣାଇବା ହେଉଛି ପୋଲିସର ଦାୟିତ୍ୱ। ଏହି ପ୍ରଚ୍ଛଦପଟରେ ଦେଖିଲେ ରାଜସ୍ଥାନ ହାଇକୋର୍ଟର ଏଭଳି ନିଷ୍ପତ୍ତି ସ୍ପଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଥିବା ଭଳି ମନେହୁଏ। ସବୁ ସମୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଏହିଭଳି ଯଦି ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ନ୍ୟାୟାଳୟ କିମ୍ବା ସରକାରଠାରୁ ନ୍ୟାୟ ପାଇବା ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ପାଇଁ ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ।