କନିଷ୍ଠ କିଶୋର ସାହୁ
ବିଶ୍ୱର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟତା ଓ ସଂସ୍କୃତିରେ ପରିବାର ସହ ସଂସ୍କାରର ଅଭିନ୍ନ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ଧାର୍ମିକ ଭାଷାରେ ସଂସ୍କାରକୁ ଧାର୍ମିକ କ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀର ମନ ଓ ମସ୍ତିଷ୍କର ଶୁଦ୍ଧୀକରଣ ବୁଝାଯାଉଥିବା ବେଳେ ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ଓ ସମ୍ୟକ୍ ବ୍ୟବହାରକୁ ବୁଝା ପଡ଼ିଥାଏ। ବ୍ୟବହାରିକ ଜୀବନରେ ସଂସ୍କାର ହିଁ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ପରିଚାୟକ ହୋଇଥାଏ; ଯାହାର ମୂଳଦୁଆ ପରିବାରରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ।
ଗୋଟିଏ ଜନ୍ମିତ ଶିଶୁକୁ ୩ ଦିନ ହେଲାପରେ ମାଆର ଅସ୍ତିତ୍ୱ, ୯ ଦିନ ପରେ ପରିବାରର ଉପସ୍ଥିତିରେ ମାଆ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ତା’ର ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିପାରେ। ଏ ସମୟରୁ ହିଁ ସେ ନିଜର ଭାବନାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିବାକୁ ଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ଧ୍ୱନି ବା କ୍ରନ୍ଦନର ଆଶ୍ରୟ ନିଏ। ତିନି ମାସ ହେଲା ପରେ ପାରିପାର୍ଶ୍ୱିକ ଭାଷା ଓ ଭାବନାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ। ଏ ସମୟରୁ ସେ ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ପାରିବାରିକ ବ୍ୟବହାର ମାଧ୍ୟମରେ ସଂସ୍କାରର ଉପାଦାନ ଖୋଜି ବସେ। ଶିଶୁର ଏହି ସମୟରୁ ହିଁ ତା’ ଜୀବନରେ ସଂସ୍କାରର ମୂଳଦୁଆ ପଡ଼ିଥାଏ। ପରେ ତା’ର ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ସହ ସଂସ୍କାରର ପରିସର ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ। ସେ ପରିବାରରୁ ପଡ଼ୋଶୀ, ସାଙ୍ଗ ସାଥୀ, ବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ସର୍ବୋପରି ସମାଜ ସହ ଓତପ୍ରୋତ ଭାବରେ ଯୋଡ଼ିହୋଇ ସଂସ୍କାରରେ ପୂର୍ଣ୍ଣତା ଆଣେ; ଯାହା ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆଚରଣରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ।
ଭାରତୀୟ ପରିବାରରେ ମା’ ବାପାଙ୍କୁ ଦେବତା ତୁଲ୍ୟ (ମାତୃଦେବୋ ଭବ/ପିତୃଦେବୋ ଭବ) କଳ୍ପନା କରାଯାଇଥାଏ। ତା’ ସହିତ ପରିବାରରେ ଥିବା ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ବା ବୃଦ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସେବା ଓ ଭକ୍ତି କରିବା ଏକ ଅଘୋଷିତ ପରମ୍ପରାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି। ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଯଦି ମା’ ବାପା ନିଜ ବୃଦ୍ଧ ମା’ବାପାଙ୍କୁ ସେବାରେ ଅବହେଳା କରିବେ କିମ୍ବା ଉପଯୁକ୍ତ ସେବା ଶୁଶ୍ରୂଷା କରିବେ ନାହିଁ, ତା’ର ପ୍ରଭାବ ଶିଶୁଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ। ସେମାନେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜୀବନରେ ନିଜ ମା’ ବାପାଙ୍କୁ ତଦନୁରୂପ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଦେଖାଯାଏ। ଯେସାକୁ ତେସା ହୋଇଥାଏ।
ଆମ ସମାଜରେ ବାରମାସକୁ ତେରପର୍ବ ପାଳିତ ହେବା ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିବାରରେ ପ୍ରତ୍ୟହ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିବା ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଥାରେ ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଆସୁଛି। ପୁଣି କିଛି କିଛି ପରିବାରରେ ପ୍ରତ୍ୟହ ଭାଗବତ କିମ୍ବା ରାମାୟଣାଦି ପାଠ କରିବା ଦେଖାଯାଇଥାଏ। କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ବିଭିନ୍ନ ପରିବାରରେ ଭାଗବତ, ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ ଆଦିର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ; ଯାହା ପିଲାଙ୍କୁ ସଂସ୍କାରିତ, ଚରିତ୍ରବାନ୍ ତଥା କୁଳୀନ ରୂପେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଇଥାଏ।
ବହୁ ସମୟରେ ମା’ ବାପାଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ବା ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ୱେ ପାରିବାରିକ କର୍ମ ଓ କୌଳିକ ବୃତ୍ତିରେ ପିଲାଙ୍କୁ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇଥାଏ। କୃଷକ ପରିବାରରେ ପିଲା ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଖେତକୁ ପଖାଳ ନେବା, ଗୁହାଳକୁ ପଘା ନେବା, ଦୁଧ ଦୁହିଁବା ସମୟରେ ବାଲ୍ଟି ନେବା କିମ୍ବା ଅସମୟରେ ଟର୍ଚ୍ଚ ଧରି ସହଯୋଗ କରିବା ସାଧାରଣ କଥା। ଠିକ୍ ସେହିପରି ବ୍ୟବସାୟ କରୁଥିବା ପରିବାରର ପିଲା ମଧ୍ୟ ମା’ବାପାଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ସହଯୋଗ କରି ପରିବାରର ଆର୍ଥିକ ଦିଗକୁ ଶକ୍ତ କରିଥାନ୍ତି। ଏହାଦ୍ୱାରା ପିଲା ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ସହ ସଂସ୍କାରର ସନ୍ତୁଳନ ଆଣି ଆଗେଇ ଯାଇଥାଏ।
ଯେଉଁ ପରିବାରର ମା’ ବାପା ମଦ, ବିଡ଼ି, ଭାଙ୍ଗ ଆଦି ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବେ କିମ୍ବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ ପିଲାଙ୍କ ଜାଣତରେ କରୁଥିବେ ତା’ ହେଲେ କଥା ସରିଗଲା। ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପିଲାକୁ ନିଶାସକ୍ତ ଓ ବିପଥଗାମୀ ହେବାରେ ବେଶି ସମୟ ଲାଗିବ ନାହିଁ। ଆମ ପିଲାଛୁଆ ଓ ପରିବାର ଆମ ନିଜର। ଏମାନଙ୍କୁ ଠିକ୍ ରୂପେ ପଢ଼ିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ଆମର। ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମେ ନିଜ ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କାରିତ ବାତାବରଣର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା; ଯଦ୍ଦ୍ବାରା ପରିବାରର ପିଲା ଛୁଆ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଚରଣରେ ଶୁଦ୍ଧ, ବ୍ୟବହାରରେ ନମ୍ର ଓ ସଂସ୍କାରରେ ଅନୁକରଣୀୟ ହୋଇପାରିବେ। ବ୍ୟକ୍ତିର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ସମାଜର ଗତି ଓ ପ୍ରକୃତିର କାୟା ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥିବାରୁ ଆମକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ତାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବାରକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ମେଣ୍ଡା, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର, ମୋ:୯୭୭୭୨୨୨୩୩୮