ନିଶାକର ରାଉତ
ବାଞ୍ଛାନିଧି ମହାନ୍ତି ୧୮୯୭ ଏପ୍ରିଲ ୨୦ ତାରିଖ ଭଦ୍ରକ ଜିଲା ଇରମ (ଚକଲା)ରେ ପିତା ଚିନ୍ତାମଣି ମହାନ୍ତି ଓ ମାତା ପବିତ୍ରା ଦେବୀଙ୍କ କୋଳମଣ୍ଡନ କରି ଭୂମିଷ୍ଠ ହୋଇଥିଲେ । ପିଲାଦିନରୁ ସଙ୍ଗୀତ, ଲେଖା ତଥା ସେବା ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଅଦମ୍ୟ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ଥିଲା। ବାଞ୍ଛାନିଧି ପିଲାଦିନରୁ ସମାଜ ସେବାର ପଥ ବାଛି ନେଇଥିଲେ। ସେତେବେଳେ ଭଦ୍ରକରେ ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲ ଥିଲା। ସେଥିରେ ବାଞ୍ଛାନିଧିଙ୍କ ନାମ ଲେଖାଗଲା। ମାତ୍ର ପାଠ ସହିତ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା। ଏଥିରେ ତାଙ୍କର ବନ୍ଧୁ ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ଦାସ ସାହାଯ୍ୟ କଲେ। ସେ ସଙ୍ଗୀତ ଓ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଅଭ୍ୟାସ କରି ପାରଙ୍ଗମ ହୋଇପାରିଥିଲେ। ସେ ୧୯୧୧; ମାତ୍ରା ୧୪ ବର୍ଷରେ ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ।
ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବାଞ୍ଛାନିଧି କଟକ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇ ଥିଲେ। ପାଠ ପଢ଼ିବା ବେଳେ ଜଣେ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହିତ ଘନିଷ୍ଠତା ହୋଇଥିଲା, ସେ ଥିଲେ କୃଷ୍ଣପ୍ରସାଦ ବସୁ। ଉଭୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ମହାନଦୀ ପଠା ବାଲୁକାରେ ବସି ସଙ୍ଗୀତ ଓ ତାଳ ବିଷୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରୁଥିଲେ। ତା’ପରେ ବି.ଏ. ପଢ଼ା ଆରମ୍ଭ ହେଲା। କଲେଜ ପଢ଼ିଲା ସମୟରେ ସେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କ ସହିତ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ୧୯୧୫ରେ ସେ ବି.ଏ. ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ। ବାଞ୍ଛାନିଧି ବାବୁଙ୍କ କର୍ମମୟ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ୧୯୧୯ ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ପରେ। ସ୍ବଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥାଏ। ବାଞ୍ଛାନିଧିବାବୁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସକ୍ରିୟ ଯୋଗ ଦେଇ ସାରା ଜିଲାରେ ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସଚେତନ ଓ ସକ୍ରିୟ ଯୋଗଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଉଥିଲେ। ସେ ଗଁା ଗଁାରେ ସାଇକେଲରେ ବୁଲି ବୁଲି ହାରମୋନିୟମ ବଜାଇ ନିଜ ସୁମଧୁର ସଙ୍ଗୀତ ଗାନ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ସଚେତନ କରି ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଝାସ ଦେବା ପାଇଁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିପାରୁଥିଲେ।
୧୯୨୫ରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ଭଦ୍ରକ ଓ ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନରେ ଭଦ୍ରକ ବାଗୁରାଇ ସ୍କୁଲ ସଭାରେ ବାଞ୍ଛାନିଧିବାବୁ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସଙ୍ଗୀତ ଗାନ କରିଥିଲେ। ୧୯୩୦ରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଦାଣ୍ଡିଯାତ୍ରା ଦ୍ୱାରା ସାରା ଭାରତର ବିଶେଷତଃ ସମୁଦ୍ରକୂଳିଆ ପ୍ରବେଶରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ତୀବ୍ରରୁ ତୀବ୍ରତର ହୋଇଥିଲା। ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲା ଯେହେତୁ ସମୁଦ୍ର ସଂଲଗ୍ନ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ବାଞ୍ଛାନିଧି ମହାନ୍ତି, ଚକ୍ରଧର ବେହେରା, ସନ୍ଥା ବେହେରା, ଭଗବାନ ଦୀକ୍ଷିତ, ଗୌରାଙ୍ଗ ମହାନ୍ତି, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ, ନୀଳମଣି ରାଉତରାୟ, ଗଣେଶ ତ୍ରିପାଠୀ, କମଳା ପ୍ରସାଦ କର ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସକ୍ରିୟ ସହଯୋଗରେ ବ୍ୟାପକରୁ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା।
ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ସଚେତନ କରି ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଝାସ ଦେବା ପାଇଁ ସାଇକେଲରେ ଗଁା ଗଁା ବୁଲି ହାରମୋନିୟମ ଧରି ସୁମଧୁର ସ୍ବରରେ ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ଗାଉଥିଲେ। ସେ ଜଣେ କର୍ମଯୋଗୀ ଥିଲେ। ମାତ୍ର ୪୧ବର୍ଷ ବଞ୍ଚତ୍ ଥିଲେ। ୧୯୩୮ ଏପ୍ରିଲ ୧୯ ତାରିଖରେ ବସନ୍ତ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇ ଭଦ୍ରକ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଚିକିତ୍ସାଧୀନ ସମୟରେ ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ। କର୍ମମୟ ଜୀବନ ଥିଲା ମାତ୍ର ୨୦ ବର୍ଷ। ସମୟେ ସମୟେ ଭିଡ଼ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଜଣେ ଅସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୁଏ, ଯେଉଁମାନେ କି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଠାରୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଓ ନିଆରା, ସେ ଥିଲେ ବାଞ୍ଛାନିଧି ବାବୁ। ସେ ଚାରୋଟି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସକ୍ରିୟ ଥିଲେ- ସ୍ବାଧୀନତା, କନିକା, ଭାଷା ଓ ପ୍ରଦେଶ ଏକତ୍ରୀକରଣ।
ବଚ୍ଛଦା, ଇରମ, ଭଦ୍ରକ
ମୋ- ୭୦୦୮୨୩୯୪୫୪