ଇସ୍ଲାମାବାଦ୍:ପାକିସ୍ତାନରେ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ମାନେ ନିକଟରେ ୨ହଜାର ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଏକ ଜିନିଷ ଠାବ କରିଛନ୍ତି। ପାକିସ୍ତାନ ଅନ୍ତର୍ଗତ ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ଐତିହାସିକ ସ୍ଥଳରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବୌଦ୍ଧ ମନ୍ଦିରର ଅଂଶବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ମାନେ ତମ୍ବାମୁଦ୍ରା ପାଇଛନ୍ତି; ଯାହା କୁଷାଣ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସମୟର ବୋଲି ଧରାଯାଉଛି। ସେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସମୟରେ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ବେଶ୍ ଲୋକପ୍ରିୟତା ଥିଲା। ଏପରି ବୌଦ୍ଧ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳର ଦ୍ୱିତୀୟ ନାମ ସ୍ତୂପ ଥିଲା। ରିପୋର୍ଟ ମୁତାବକ, ଯେଉଁ ବୌଦ୍ଧ ମନ୍ଦିରରୁ ଏହି ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରା ମିଳିଛି, ତାହା ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋରେ ଥିବା ମନ୍ଦିରର ଅଂଶବିଶେଷ ଭିତରେ ରହିଛି। ଏହି ସ୍ଥାନ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରାୟତଃ ୨୬୦୦ ବି.ସି. ପୁରୁଣା। ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ଏବଂ ଗାଇଡ୍ ଶେଖ୍ ଯାୱେଦ ଅଲ୍ଲି ସିନ୍ଧୀଙ୍କ କହିବା ମୁତାବକ, ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋର ପତନର ୧୬୦୦ ବର୍ଷ ପରେ ସେଠାରେ ଏହି ସ୍ତୂପ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା। ସିନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଟିମ୍ ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋର ଏକ କାନ୍ଥ ଧସିବା ପରେ ସେଠାରେ ଖୋଳାଖୋଳି କାମ ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା। ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ମାନଙ୍କୁ ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରା ଏବଂ ତାହାର ଭଣ୍ଡାର ମିଳିଛି। ସିନ୍ଧୀଙ୍କ ମୁତାବକ, ଏବେ ସେହି ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରାକୁ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ଙ୍କ ଲାବରେଟୋରିରେ ସଫା କରାଯିବ। ୧ ହଜାରରୁ ଦେଢ଼ ହଜାର ସଂଖ୍ୟାର ତମ୍ବାମୁଦ୍ରା ମିଳିଛି; ଯାହାର ଓଜନ ପ୍ରାୟ ୫.୫ କିଲୋ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି। ତେବେ ମୁଦ୍ରାରେ କିଛି ଆକୃତି ଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି, ଯାହା କୁଷାଣ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି।