ରାହୁଲଙ୍କ ଦାବି କେତେ ଠିକ୍‌? କ’ଣ ବୌଦ୍ଧ, ଜୈନ ଓ ଇଶାଇ ଧର୍ମରେ ବି ଅଛି ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା…

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୩।୭: କେହି ଭାବି ନ ଥିବେ ଯେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳର ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ଲୋକ ସଭା ବିତର୍କର ଗତି ବଦଳାଇବ। ସଂସଦରେ ଏହାକୁ ନେଇ ବଡ଼ ହଟ୍ଟଗୋଳ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହ ଉତ୍ତେଜନା ଦେଖାଯିବ। ଜୁଲାଇ ୧ରେ ଲୋକ ସଭାର ବିରୋଧୀ ଦଳର ନେତା ରାହୁଲ ଗାନ୍ଧୀ ନିଜ ଭାଷଣରେ ବାରମ୍ବାର ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ମତକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସେ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ଆଦର୍ଶ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଫଟୋ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଇଥିଲେ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂସଦରେ ଜୋରଦାର ବିତର୍କ ହୋଇଥିଲା।

ତେବେ ଏଠାରେ ବଡ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଧର୍ମରେ ମଧ୍ୟ କ’ଣ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା ଅଛି କି? ବାସ୍ତବରେ ଏହି ଦାବି ବହୁ ପରିମାଣରେ ସତ କିନ୍ତୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ । ଏବେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି ଯେ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା କ’ଣ, ଏହି ମୁଦ୍ରା ଶବ୍ଦ କେଉଁଠୁ ଆସିଲା?

ମୁଦ୍ରା କ’ଣ?
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବାର୍ତ୍ତା ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ହାତ ଦ୍ୱାରା ଏକ କଳାତ୍ମକ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିବାକୁ ମୁଦ୍ରା କୁହାଯାଏ। ଅଧିକାଂଶ ମୁଦ୍ରା ଆଙ୍ଗୁଠି ଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଏ ଯାହା ସମାଜକୁ କିଛି ବିଶେଷ ବାର୍ତ୍ତା ଦେଇଥାଏ। ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଇଶ୍ୱରୀୟ ଶକ୍ତି ଅନୁଭବ କରିବା ଏବଂ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିବା। ସମସ୍ତ ହିନ୍ଦୁ ଦେବତାଙ୍କୁ ଏହି ମୁଦ୍ରା ଅବସ୍ଥାରେ ଚିତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି। ଏଥିରେ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ହେଉଛି ପଦ୍ମ ମୁଦ୍ରା, ଗଦା ମୁଦ୍ରା ଏବଂ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା । ଭଗବାନ ନାଟାରାଜାଙ୍କ ସମେତ ଅଧିକାଂଶ ହିନ୍ଦୁ ଦେବତା ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଦେଖାଯାଏ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଭୟ କର ନାହିଁ, ମୁଁ ତୁମକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବି।ସଂସ୍କୃତରେ ଅଭୟ ଅର୍ଥ ନିର୍ଭୟରେ। ଏହା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଭୟ ଦୂର କରିବାକୁ ସୂଚନାଇ ଥାଏ।

ଗୁପ୍ତ ସମୟର ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଏପରି ଅନେକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଏବଂ ଚିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଯେଉଁଥିରେ ସେ ଗୋଟିଏ ହାତ ଉପରକୁ ଉଠାଇ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଅଛନ୍ତି। ଗୁପ୍ତ ସମୟରୁ ତାଙ୍କର ଏହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ନ୍ୟୁୟର୍କର ମେଟ୍ରୋପଲିଟାନ ମ୍ୟୁଜିୟମ ଅଫ ଆର୍ଟରେ ରଖାଯାଇଛି । ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଠିଆ ହୋଇ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଅଛନ୍ତି।

ତାମିଲନାଡୁର ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଚୋଳ ଅବଧିର ନଟାରାଜା ମୂର୍ତ୍ତି ମଧ୍ୟ ସଭ ଭାବରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ। ଶିବଙ୍କ ନଟରାଜ ପ୍ରତିଛବି ତାଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା, ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ଏବଂ ବିନାଶକ ଭୂମିକା ସହିତ ଜଡିତ କରେ। ନଟରାଜ ତାଙ୍କ ଡାହାଣ ହାତରେ ଡମ୍ବୁରୁ (ଯାହା ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରଥମ ଧ୍ୱନି ହୋଇଯାଏ), ଅଗ୍ନି (ଅଗ୍ନି ଯାହା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବ) ତାଙ୍କ ଉପର ବାମ ହାତରେ ଧରିଛନ୍ତି। ଏବଂ ସେ ନିମ୍ନ ଡାହାଣ ହାତରେ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଅଛନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରତୀକଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଶିବଙ୍କ ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ ଦ୍ୱାରା ଭକ୍ତ ସୁରକ୍ଷାରେ ରହିଥାଏ।

ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାର ପ୍ରମାଣ ମଧ୍ୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଆସସିର ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ସାଧୁ ସେଣ୍ଟ ଫ୍ରାନ୍ସିସ ୧୧୧୮ ମସିହାରେ ଇଟାଲୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ସେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ସମାଜରେ ଜଣେ ମହାନ ସାଧୁ ଭାବରେ ଗଣାଯାଆନ୍ତି। ଇଟାଲୀର ପେସିଆର ସାନ ଫ୍ରାନ୍ସିସ୍କୋ ଚର୍ଚ୍ଚରେ କାଠରେ ଖୋଦିତ ହୋଇଥିବା ଏକ ଚିତ୍ର ଅଛି, ଯେଉଁଥିରେ ସେ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଅଛନ୍ତି। ଇଟାଲୀୟ ଗୋଥିକ କଳାକାର ବୋନାଭେଣ୍ଟୁରା ବର୍ଲିଙ୍ଗେରି ଏହି ଚିତ୍ର କରିଛନ୍ତି।

ଭଗବାନ ମହାବୀରଙ୍କ ଏକ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା ଥିବା ମୂର୍ତ୍ତି (କର୍ନାଟକର ବାଗାଲକୋଟ ଜିଲା) ରେ ମିଳିଛି। ଏହାର ଉପର ଡାହାଣ ହାତରେ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଥିବାବେଳେ ତଳ ଡାହାଣ ହାତ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରାରେ ଅଛି । ବାମ ହାତରେ ତାଙ୍କର ଆଉ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଥିବାବେଳେ ନିମ୍ନ ବାମ ହାତରେ ସେ ଏକ ପାତ୍ର ଧରିଛନ୍ତି ।

କିନ୍ତୁ ଶିଖ ଏବଂ ଇସଲାମ ଏହି ଦୁଇଟି ଧର୍ମରେ ଏପରି ପ୍ରାମାଣିକ ଚିତ୍ର ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଅଭୟ ମୁଦ୍ରା ବାର୍ତ୍ତା ସହିତ ଜଡିତ ଅନେକ ଜିନିଷ ଅଛି । ଇସଲାମ ପଣ୍ଡିତ ଇଖତିଆର ଜାଫ୍ରି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଭୟ ନ କରିବା ବିଷୟରେ ଅନେକ କଥା କୁହାଯାଇଛି। ଉଦାହରଣ ସ୍ବରୂପ, କୁରାନର ଆୟତ ସୁରଟ ନମ୍ବର ୪୧ରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଏହି ଧାଡିକୁ ଦେଖନ୍ତୁ – ‘ଲା ତାଖଫୁ ୱାଲା ତାହଜନୁ’, ଏହାର ଅର୍ଥ ଭୟ କର ନାହିଁ ଏବଂ ଅନୁତାପ କର ନାହିଁ ।