କାମାକ୍ଷାନଗର, ୨୬।୭ (ସୁଧୀର କୁମାର ପରିଡ଼ା): ‘ଉଡ଼ିଗଲେ ଗେଣ୍ଡାଳିଆ ଝାଡ଼ିଦେଇ ପର…’ କବି କାଳିନ୍ଦୀ ଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀଙ୍କ କାଳଜୟୀ ଉପନ୍ୟାସ ‘ମାଟିର ମଣିଷ’ ଉପରେ ଆଧାରିତ କଥାଚିତ୍ର ‘ମାଟିର ମଣିଷ’ରେ ଖୋକାଭାଇ ଅକ୍ଷୟ ମହାନ୍ତିଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ଝରି ଆସିଥିଲା ଏହି ଅଭୁଲା ଗୀତ। ପ୍ରକୃତି, ପକ୍ଷୀ ଆଉ ମଣିଷ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିବିଡ଼ ସମ୍ପର୍କକୁ ଅତି ସାବଲୀଳ ଭାବରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି ଏହି ଗୀତରେ। ପରିବେଶର ବନ୍ଧୁ ଭାବେ ମାନବ ସଭ୍ୟତା ସହିତ ସମାନ୍ତରାଳ ରୂପେ ରହି ଆସିଥିବା ପକ୍ଷୀଙ୍କ ପାଇଁ ଦୀର୍ଘ ସମୟରୁ ରହିଛି ଅନେକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳତା। କେବଳ ସାମାଜିକ ନୁହେଁ, ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ଧର୍ମୀୟ ଭାବନାରେ ମଧ୍ୟ ଏମାନେ ଦଖଲ କରିଛନ୍ତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନ। ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲା କାମାକ୍ଷାନଗର ବ୍ଲକ ନୂଆ ରେକୁଳା ଗ୍ରାମରେ ‘ମଣିଷ-ପକ୍ଷୀ’ଙ୍କ ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖିଲେ ଏହା ସହଜରେ ବାରି ହୋଇଯାଏ।
କାମାକ୍ଷାନଗର ଏନଏସି ଅନ୍ତର୍ଗତ ନୂଆରେକୁଳା ଗ୍ରାମ ଏବେ ଦେଶୀୟ ପକ୍ଷୀଙ୍କ କଳରବରେ ମୁଖରିତ। ଚଳିତବର୍ଷ ପାଖାପାଖି ୧୦,୦୦୦ ପକ୍ଷୀ ପ୍ରଜନନ ଲାଗି ଗ୍ରାମର ବଡ଼ ବଡ଼ ୭ଟି ଗଛରେ ବସା ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି। ଜୁନ୍ରୁ ସେମାନଙ୍କ ଆଗମନ ହୋଇସାରିଥିବାବେଳେ ଏବେ ଅଣ୍ଡାଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜାରିରହିଛି। ଅକ୍ଟୋବରରେ ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିବା ପରେ ସେମାନେ ପୁଣି ନିଜ ନିଜ ପ୍ରାକୃତିକ ଆବାସସ୍ଥଳୀକୁ ବାହୁଡ଼ିଯିବେ। ତେବେ ଗଣ ଅଣ୍ଡାଦାନ ସମୟରେ ୪-୫ମାସ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ଦେଶୀୟ ପକ୍ଷୀ ପାଲଟି ଯାଆନ୍ତି ଅତିଥି। ସେମାନଙ୍କୁ ଖୁଦ, ଚୋକଡ଼ ଖୁଆଇବା, ବସାରୁ ଛୋଟ ପକ୍ଷୀ ପଡ଼ିଗଲେ ତାହାର ଯତ୍ନନେବା, ଶିକାରୀଙ୍କ କବଳରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ଆଦି ପ୍ରମୁଖ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଲଟିଯାଏ।
ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ କହିବା କଥା, ପକ୍ଷୀମାନେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ବର୍ଷ ହେଲା ଗ୍ରାମର ହାଡ଼ଯୋଡ଼ା କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ଥିବା ଗଛରେ ବସା ବାନ୍ଧୁଥିଲେ। ୪-୫ ବର୍ଷ ଧରି ଅନେକ ଗଛରେ ନୀଡ଼ ବାନ୍ଧୁଛନ୍ତି। ଦେଶୀୟ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଆଗମନ ଗ୍ରାମକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରୁଥିବା ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି। ଯେତେ ପକ୍ଷୀ ଆସିବେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସେତେ ମଙ୍ଗଳ ହେବ। ତେଣୁ ଗ୍ରାମବାସୀ ଏହି ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇ ଆସୁଛନ୍ତି। ଅନ୍ୟପଟେ ସକାଳେ ଏବଂ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ଦଳଦଳ ହୋଇ ରଙ୍ଗବେରଙ୍ଗର ପକ୍ଷୀଙ୍କ ଉଠିବା ଦୃଶ୍ୟ ବେଶ୍ ମନୋରମ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ପକ୍ଷୀଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଆହାର କୀଟପତଙ୍ଗ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସେମାନେ ପରୋକ୍ଷରେ ଚାଷୀଙ୍କ ଉପକାରରେ ଆସୁଥିବା ଗ୍ରାମବାସୀ ମତ ରଖିଛନ୍ତି।
ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନରେ ସହାୟକ
କାମାକ୍ଷାନଗର ବ୍ଲକ ରେକୁଳା ଗ୍ରାମକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୬ରୁ ୭ ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀ ଆସି ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାମିଲ ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ୟାଟେଲ ଇଗ୍ରେଟ, ଲିଟିଲ କାର୍ମୋରାଲ, ଲିଟିଲ ଇଗ୍ରେଟ, ମିଡିଲ ଇଗ୍ରେଟ, ପଣ୍ଡ ହେରନ୍ (କାଣ୍ଟି ବଗ) ଅନ୍ୟତମ। ପ୍ରଜନନ ପୂର୍ବରୁ ସେମାନେ ସୁରକ୍ଷିତ ଜାଗା ବାଛିଥାନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଆସି ବସା ବାନ୍ଧି ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି। ଛୋଟ ମାଛ, ପୋକଜୋକ, ଟିଙ୍କ ଜାତୀୟ କୀଟ ଏମାନଙ୍କ ପ୍ରମୁଖ ଖାଦ୍ୟ। ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ମାଈ ପକ୍ଷୀମାନେ ରଙ୍ଗ ବଦଳାଇଥାନ୍ତି, ଯାହା ବିଦେଶୀ ପକ୍ଷୀ ଭଳି ଖୁବ୍ ଆକର୍ଷଣୀୟ। ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନରେ ଏମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।
– ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ରାଉତ, ତହସିଲଦାର ତଥା ପକ୍ଷୀ ଗବେଷକ
ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଉଛି
ଓଡ଼ିଶାର କେନ୍ଦ୍ରାଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲାର ଭୌଗୋଳିକସ୍ଥିତି ଏହାକୁ ବାତ୍ୟାବନ୍ୟା ଭଳି ବିଭୀଷିକାରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଆସିଛି। କାମାକ୍ଷାନଗର ଅଞ୍ଚଳର ପରିବେଶ ଏଭଳି ଦେଶୀୟ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ପାଇଁ ଭୂସ୍ବର୍ଗ ପାଲଟିଛି। ଏଠାରେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ମିଳୁଛି। କେବଳ ରେକୁଳା ନୁହେଁ, ଅଞ୍ଚଳର ଏପରି ଅନେକ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଆସି ବସା ବାନ୍ଧୁଛନ୍ତି। ମଣିଷ ଭଳି ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ମଧ୍ୟ ବିଚାର ଶକ୍ତି ରହିଛି। ଏପରି ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀଙ୍କୁ ଶିକାରୀଙ୍କ କବଳରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ବନ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଉଛି। ଏଥିରେ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସହଯୋଗ ମଧ୍ୟ ମିଳୁଛି।
– ବିଭୁଦାନନ୍ଦ ମିଶ୍ର, ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳ ରେଞ୍ଜ ଅଧିକାରୀ
୪ ମାସର ଅତିଥି
୪୦ବର୍ଷ ହେଲା ଏହି ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀମାନେ ଦଳଦଳ ହୋଇ ଆସୁଛନ୍ତି। ଗ୍ରାମର ହାଡ଼ଯୋଡ଼ା କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟ ଆଖାପଖ ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ଏମାନେ ବସା ବାନ୍ଧି ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି। ପାଖାପାଖି ଚାରି ମାସ ପକ୍ଷୀମାନେ ଅତିଥି ହୋଇ ଗଁାରେ ରୁହନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କ ମଳରେ ପରିବେଶ ପୂତ୍ତିଗନ୍ଧମୟ ହୋଇପଡ଼େ। ତଥାପି ଏଭଳି ସୁନ୍ଦର ପକ୍ଷୀଙ୍କୁ ହତାଦର କରିବାକୁ
ମନଯାଏନି। ବାହୁଡ଼ିବା ଯାଏ ଗ୍ରାମବାସୀ ସେମାନଙ୍କ ଯତ୍ନ ନେଇଥାନ୍ତି। ବସାରୁ ଶାବକ ପକ୍ଷୀଟିଏ ପଡ଼ିଗଲେ ସେ ବଞ୍ଚତ୍ପାରିବ ତାହାର ଦାୟିତ୍ୱ ନିଆଯାଏ। ଖାଇବାକୁ ଖୁଦ ଦିଆଯାଏ। ଏମାନେ ଆସିଲେ ଗ୍ରାମର ମଙ୍ଗଳ ହେଉଥିବା ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି।
– ବୈଦ୍ୟରାଜ ସର୍ବେଶ୍ବର ପାତ୍ର, ରେକୁଳା ଗ୍ରାମବାସୀ