ଢେଙ୍କାନାଳ,୪ା୮(ରତନ ନାୟାର): ଢେଙ୍କାନାଳର ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ଅହିରାଜଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। ଜିଲାର ଶୀତଳ ପରିବେଶ ଏହି ପ୍ରଜାତିର ସର୍ପଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି। ହେଲେ ଏମାନଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ଲାଗି ରାଜ୍ୟସ୍ତରରେ ଅଦ୍ୟାବଧି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଯୋଜନା ହୋଇନାହିଁ। ବନ ବିଭାଗ ଉପରିସ୍ଥ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିବାବେଳେ ଜଙ୍ଗଲରେ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ କିଙ୍ଗ୍କୋବ୍ରାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଉଥିବା ପରିବେଶ୍ବିତ୍ କହିଛନ୍ତି।
ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲାରେ ଅଦ୍ୟାବଧି ୯୨ ପ୍ରଜାତିର ସାପ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ସେଥିରୁ ମାତ୍ର ୮ ପ୍ରଜାତି ବିଷାକ୍ତ। ତନ୍ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଅହିରାଜ। ଜିଲାର ସମସ୍ତ ୮ ରେଞ୍ଜରେ କିଙ୍ଗ୍କୋବ୍ରା ଦେଖାଯାଆନ୍ତି। ହେଲେ କପିଳାସ ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ତପୋବନ ଜଙ୍ଗଲ, ସଦର ରେଞ୍ଜର ଭାପୁରରେ ଏମାନେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଅଛନ୍ତି। ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ଅହିରାଜର ଲମ୍ବା ୧୪ରୁ ୨୧ ଫୁଟ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ। କିଛି ବର୍ଷ ତଳେ କପିଳାସ ରାସ୍ତାର ଡାହିମାଳ ଅଞ୍ଚଳରୁ ୧୭ ଫୁଟ ଲମ୍ବର ଏକ ବିଶାଳକାୟ କିଙ୍ଗ୍ କୋବ୍ରା ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଥିଲା। ତେଣୁ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏଭଳି ବଡ଼ ସାପ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଥିବା ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରୁନାହିଁ।
ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ତୁଲାଇ ଆସୁଥିବା ଏହି ପ୍ରଜାତିର ସରୀସୃପ ଘନ ଜଙ୍ଗଲ, ବଣବୁଦାରେ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥାଆନ୍ତି। ନିଜ ପ୍ରଜାତିର ଛୋଟ ସାପ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରଜାତିର ସାପ, ଠେକୁଆ, ମୂଷା ସେମାନଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଆହାର। ହେଲେ ଅନେକ ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଏହା ମିଳେନାହିଁ। ଫଳରେ ସେମାନେ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଜନବସତି ଆଡ଼କୁ ମୁହଁାଇଥାଆନ୍ତି। ଅହିରାଜକୁ ନେଇ ରହିଥିବା ଭୟ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳବାସୀଙ୍କ ମନରେ ନେଇ ରହିଥିବା ଭୟ କାରଣରୁ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଅହିରାଜକୁ ପିଟି ପିଟି ମାରି ଦିଆଯାଉଥିବା ଉଦାହରଣ ଅଭାବ ନାହିଁ। ଏବେ କିନ୍ତୁ ସରକାରୀ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟାପକ ସଚେତନତା ପରେ ଲୋକଙ୍କ ମାନସିକତା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲାଣି। ଅହିରାଜ ଉପସ୍ଥିତି ଜାଣିବା ପରେ ଲୋକେ ସାପ ଉଦ୍ଧାରକାରୀ ଦଳର ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି। ସାପଗୁଡ଼ିକୁ ଧରିବା ପରେ ବନ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ସହାୟତାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଆବାସସ୍ଥଳୀରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଉଛି। ତେବେ ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲାରେ ଅହିରାଜଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ପୂର୍ବଭଳି ବୃଦ୍ଧି ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉନାହିଁ। ଏହି ସରୀସୃପଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ କରା ନ ଗଲେ କଲରାପତରିଆଙ୍କ ଭଳି ଖୁବ୍ଶୀଘ୍ର ଅହିରାଜ ବଂଶ ମଧ୍ୟ ଲୋପ ପାଇଯିବ ବୋଲି ପରିବେଶବିତ୍ ଆଶଙ୍କା ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି।
ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଶେଷଜ୍ଞ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପାଣିଗ୍ରାହୀ କୁହନ୍ତି, କପିଳାସ ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ଅହିରାଜ ଅଛନ୍ତି। ଜଙ୍ଗଲ ବଢ଼ିଲେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଥାଏ। ଜିଲା ବନଖଣ୍ଡ ଅଧିକାରୀ ସୁମିତ କୁମାର କର କୁହନ୍ତି, କପିଳାସ ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ତପୋବନ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏହି ପ୍ରଜାତି ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି। ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ କପିଳାସ ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନରେ ଗୋଟିଏ ଅହିରାଜ ରଖାଯାଇଛି। ତେବେ ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏହି ପ୍ରଜାତିର ସାପଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ଲାଗି କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଆସି ନ ଥିବା ସେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି।