ଭାରତରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାକୁ ଶୁଭ ଉତ୍ସବ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଚଳିତବର୍ଷ ଏହା ଅଗଷ୍ଟ ୩୧ରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି। ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଅର୍ଥାତ୍ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନକୁ ସାଧୁସନ୍ଥଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଏବଂ ଉପାସନା ତଥା ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ପର୍ବ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ। ବୈଦିକ ସାହିତ୍ୟରେ ଏହାକୁ ଶ୍ରାବଣୀ କୁହାଯାଉଥିଲା। ଏହି ଦିନ, ଗୁରୁକୁଳରେ ବେଦ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଯଜ୍ଞୋପବିତ ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ରୀତିନୀତିକୁ ଉପନୟନ ବା ଉପକର୍ମ ସମାରୋହ କୁହାଯାଇଥାଏ। ଏହି ଦିନ ପୁରୁଣା ଯଜ୍ଞୋପବିତ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଯଜମାନଙ୍କ ହାତରେ ରକ୍ଷାସୂତ୍ର ମଧ୍ୟ ବାନ୍ଧି ଥାନ୍ତି।
ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରାଥମିକ ଉତ୍ସ, ତେଣୁ ଶ୍ରାବଣୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଋଷି ପର୍ବ ଏବଂ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଦିବସ ଉତ୍ସାହର ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ରାଜ୍ୟ ଓ ଜିଲା ସ୍ତରରେ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ଅବସରରେ ସଂସ୍କୃତ କବି ସମ୍ମିଳନୀ, ଲେଖକଙ୍କ ସେମିନାର, ଭାଷଣ ଏବଂ ଶ୍ଲୋକୋଚ୍ଚାରଣ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଇତ୍ୟାଦି ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥାଏ। ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ସଂସ୍କୃତ ଛାତ୍ରୀଛାତ୍ର, କବି ଏବଂ ଲେଖକମାନଙ୍କ ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଯୋଗାଇ ଦେଇଥାଏ।
ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ଆଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ତଥା ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ପାଳନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସାରା ଭାରତରେ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଉକ୍ତ ଦିନ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଆରମ୍ଭ ହେଉଥିଲା। ଏହି ଦିନ ବେଦ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରୀଛାତ୍ର୍ରମାନେ ଏହି ଦିନ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରୁଥିଲେ। ପୌଷ ମାସର ପୂର୍ଣ୍ଣିମାଠାରୁ ଶ୍ରାବଣ ମାସର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଧ୍ୟୟନ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଉଥିଲା। ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ, ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଠାରୁ ପୌଷ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁନର୍ବାର ଅଧ୍ୟୟନ ଚାଲୁଥିଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଠାରୁ ଗୁରୁକୁଳରେ ବେଦାଧ୍ୟୟନ ଆରମ୍ଭ ହେଉଛି। ସେଥିପାଇଁ ଏହି ଦିନକୁ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଆଜିକାଲି କେବଳ ଆମ ଦେଶରେ ନୁହେଁ, ଜର୍ମାନୀ ସମେତ ବହୁ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଉତ୍ସାହର ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଉଛି। ଏଥିରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅବଦାନ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ। ଯେଉଁ ସପ୍ତାହରେ ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ପଡ଼େ ସେହି ସପ୍ତାହକୁ ସଂସ୍କୃତ ସପ୍ତାହ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହା ଦେଶର ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଉତ୍ସାହର ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡରେ ସରକାର ଦ୍ୱିତୀୟ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ସଂସ୍କୃତକୁ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ସଂସ୍କୃତ ଦିବସ ଏବଂ ସଂସ୍କୃତ ସପ୍ତାହ ପାଳନ କରିବାର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର କରିବା । ଏହାଦ୍ୱାରା ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ଭାଷାରେ ଲିଖିତ ହୋଇଥିବା ବହୁମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ସମ୍ପର୍କରେ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରିବା ସହଜ ହୋଇପାରିବ।