ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୩୧।୧: ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ (ଇଡି) ଟିମ୍ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେମନ୍ତ ସୋରେନଙ୍କୁ ପଚରାଉଚରା କରୁଛି। ବୁଧବାର ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟରେ ଇଡି ଟିମ୍ ରାଞ୍ଚିରେ ତାଙ୍କ ବାସଭବନରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। କଥିତ ଜମି ଦୁର୍ନୀତି ମାମଲାରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇଛନ୍ତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସୋରେନ୍। ଏହି ସ୍କାମରେ ଅର୍ଥ ହେରଫେର ମାମଲାରେ ଇଡି ତଦନ୍ତ କରୁଛି। ଏହି ମାମଲାରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସୋରେନଙ୍କ ନିକଟତର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବା ଅନେକ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଇଡି ଗିରଫ କରିଛି।
ଏହି ମାମଲାରେ ଫସିଥିବା ସୋରେନଙ୍କୁ ନେଇ ଏବେ ଦୁଇଟି ଆଶଙ୍କା କରାଯାଉଛି। ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି କି ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇପାରେ ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟଟି ହେଉଛି ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରନ୍ତି। ତେବେ ଭାରତୀୟ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ ପାରିବ କି ? ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା…
ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା 361 ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଗିରଫରୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି। ଏହା ଉଭୟ ନାଗରିକ ଏବଂ ଅପରାଧିକ ମାମଲାରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ। ଅର୍ଥାତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀରେ ଥିଲେ ନା ଗିରଫ କରାଯାଇ ପାରିବ, ନା ଅଟକ ରଖାଯାଇପାରିବ।
ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀରେ ଥିବାବେଳେ ଗିରଫ କିମ୍ବା ଅଟକ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। କୌଣସି କୋର୍ଟରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୌଣସି ଆଦେଶ ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ତେବେ ପଦବୀରୁ ଅବସର ପରେ ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କିମ୍ବା ଅଟକ ରଖାଯାଇପାରିବ।
ଏଥି ସହିତ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ, କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ, ଲୋକସଭା ତଥା ରାଜ୍ୟସଭା ସଦସ୍ୟ, ବିଧାନସଭା ସଦସ୍ୟ ତଥା ବିଧାନ ପରିଷଦ ସଦସ୍ୟ ନାଗରିକ ମାମଲାରେ ଗିରଫଦାରୀରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଅପରାଧିକ ମାମଲା ବ୍ୟତୀତ।
ତେବେ ଯଦି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କିମ୍ବା ବିଧାନସଭାର କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କିମ୍ବା ଅଟକ ରଖିବାକୁ ପଡିବ, ତେବେ ଗୃହ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଅଧିବେଶନର ୪୦ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ, ୪୦ ଦିନ ପର ଯାଏ କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅଟକ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ।
ତେବେ କ’ଣ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ?
୧୯୯୭ ରେ ଲାଲୁ ଯାଦବଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯିବା ପରେ ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୯୬ ରେ ପାଟନା ହାଇକୋର୍ଟ ଚାରା ଘୋଟାଲା ସ୍କାମର ତଦନ୍ତକୁ ସିବିଆଇକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ। ଜୁନ୍ ୧୯୯୭ ରେ, ସିବିଆଇ ଏହି ମାମଲାରେ ପ୍ରଥମ ଚାର୍ଜସିଟ୍ ଦାଖଲ କରିଥିଲା। ଲାଲୁ ଯାଦବଙ୍କ ନାମ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ଥିଲା। ଚାର୍ଜସିଟରେ ତାଙ୍କ ନାମ ପ୍ରକାଶ ପାଇବା ପରେ ଲାଲୁ ଯାଦବ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ରାବ୍ରି ଦେବୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ। ତେବେ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେବଳ ସିଭିଲ ମାମଲାରେ ଗିରଫଦାରୀରୁ ମୁକ୍ତ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କୁ ଅପରାଧିକ ମାମଲାରେ ଗିରଫ କରାଯାଇପାରିବ।
ଜୟଲଳିତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା।
ଦିବଂଗତ ତାମିଲନାଡୁର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଜୟଲଳିତାଙ୍କୁ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ କୋର୍ଟ ୨୦୧୪ ରେ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ମାମଲାରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଥିଲେ। ଜୟଲଳିତା ୨୦୧୧ ରେ ତାମିଲନାଡୁର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ। ତେବେ ଏହି ଘଟଣାର ତଦନ୍ତ ଚାଲିଥିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଏହି ପଦବୀରେ ଥିଲେ। ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେବା ପରେ ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ।
୧୯୫୧ ର ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧୀ ଅଧିନିୟମର ଧାରା ୮ ଅନୁଯାୟୀ ଯଦି କୌଣସି ବିଧାୟକ କିମ୍ବା ସାଂସଦଙ୍କୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଦଣ୍ଡିତ କରାଯାଏ, ତେବେ ସେ ତୁରନ୍ତ ସଦସ୍ୟତା ହରାନ୍ତି। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କୁ ୬ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ବାରଣ କରାଯାଇଛି। ଜୟଲଳିତାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ କୋର୍ଟ ତାଙ୍କୁ ଚାରି ବର୍ଷ କାରାଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରିଥିଲେ। ପରେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ହାଇକୋର୍ଟ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ।
ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଆଇନଗତ ଭାବେ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି। ଯଦି ତାଙ୍କୁ ଅପରାଧିକ ମାମଲାରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଏ ତେବେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବେ।