ଡାଏଲିସିସ୍ର ପ୍ରକାର : ଡାଏଲିସିସ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇପ୍ରକାର- ହେମୋଡାଏଲିସିସ୍ ଏବଂ ମେଶିନ୍ ବା ଡାୟାଲାଇଜର୍। ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ କିଡ୍ନୀ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି। ଏହି ମେଶିନ୍ରେ ଥିବା ସେମିପରମିଏବଲ୍ ପରଦାର ଗୋଟିଏ ପଟେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ରୋଗୀର ରକ୍ତ ଓ ପରଦାର ଅନ୍ୟପଟେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଧରଣର ଡାଏଲିସିସ୍ ଦ୍ରବଣ ବା ଡାୟାଲାଇସେଟ୍। ରୋଗୀ ଶରୀରର ରକ୍ତକୁ ପ୍ରବାହିତ କରାଯାଏ ମେଶିନ ଭିତର ଦେଇ। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ରୋଗୀର ରକ୍ତରେ ଜମି ରହିଥିବା ବର୍ଜ୍ୟ ଉପାଦାନମାନ ପରଦା ମଧ୍ୟ ଦେଇ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ ଡାଏଲିସିସ୍ ପ୍ରବଣ ଭିତରକୁ। କିଡ୍ନୀ କାମ କରି ନ ପାରିବା କାରଣରୁ ରୋଗୀର ରକ୍ତରେ ୟୁରିଆ, କ୍ରଏଟିନିନ୍, ପୋଟାସିୟମ୍, ସଲ୍ଫେଟ୍, ଫସଫରସ୍ ଆଦି ଉପାଦାନ ପରିସ୍ରାରେ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇ ନ ପାରି ରକ୍ତରେ ଜମିଯିବା କଥା ପୂର୍ବରୁ କୁହାଯାଇଛି। ଜମିଯାଇଥିବା ସେଇ କ୍ଷତିକାରକ ଉପାଦାନ ରୋଗୀର ରକ୍ତ ଭିତରୁ ସେମିପରମିଏବଲ ପରଦାର ଛିଦ୍ର ଦେଇ ସହଜରେ ଡାୟାଲାଇସେଟ୍ ଭିତରକୁ ଚାଲିଯାଆନ୍ତି। ହେମୋଡାୟାଲିସିସ୍ ହେଉଛି ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଡାଏଲିସିସ୍ ପଦ୍ଧତି।
କିନ୍ତୁ ପେରିଟୋନିଆଲ୍ ଡାଏଲିସିସ୍ ପାଇଁ କୌଣସି ମେଶିନ ଦରକାର ପଡ଼େନି। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ରୋଗୀର ପେଟରେ ଛିଦ୍ରବାଟେ ଭର୍ତ୍ତି କରି ଦିଆଯାଏ ନଳୀଟିଏ ପେଟ ଭିତରକୁ। ସେହି ନଳୀବାଟେ ପେଟ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରେଇ ଦିଆଯାଏ ଡାଏଲିସିସ୍ ଦ୍ରବଣ। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପେଟ ଭିତରେ ଥିବା ପେରିଟୋନିୟମ୍ ନାମକ ପ୍ରାକୃତିକ ପରଦାଟି ସେମିପରମିଏବଲ୍ ପରଦା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ରକ୍ତ ଛାଣିବା କାମ କରେ। ଦ୍ରବଣଟିକୁ ରୋଗୀ ପେଟ ଭିତରେ ରଖାଯାଇଥାଏ ଅନ୍ତତଃ ଚାରିଘଣ୍ଟା। ଏହି ସମୟ ଭିତରେ ରୋଗୀ ରକ୍ତରେ ଜମିରହିଥିବା ବର୍ଜ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ପେରିଟୋନିୟମ ପରଦା ଭେଦକରି ରକ୍ତ ଭିତରୁ ଡାଏଲିସିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଭିତରକୁ ଚାଲିଆସନ୍ତି। ଏହା ଫଳରେ ରୋଗୀର ରକ୍ତରେ ସେହି ଅଦରକାରୀ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ମାତ୍ରା ହ୍ରାସ ପାଇଯାଇଯାଏ। ଚାରିଘଣ୍ଟା ପରେ ପେଟ ଭିତରକୁ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥିବା ଡାଏଲିସିସ୍ ଦ୍ରବଣକୁ ବାହାରକୁ କାଢ଼ି ଆଣି ଫିଙ୍ଗିଦିଆଯାଏ। ପେଟ ଭିତରେ ସେହି ଦ୍ରବଣ ରହି ଡାଏଲିସିସ୍ ଚାଲୁ ରହିଥିବା ସମୟରେ ରୋଗୀ ନିଜର ମାମୁଲି କାମଧନ୍ଦା କରିପାରେ।
ହେମୋଡାଏଲିସିସ୍ ହେଉ କି ପେରିଟୋନିଆଲ ଡାଏଲିସିସ୍ ହେଉ, ଏଥିପାଇଁ ରୋଗୀକୁ ଅଚେତ କରାଯାଏ ନାହିଁ। ରୋଗୀକୁ ବିଶେଷ କୌଣସି ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ନାହିଁ। ରୋଗୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଚେତ ଥିବାରୁ ଡାଏଲିସିସ୍ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ସେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିପାରେ, ବହିପତ୍ର ପଢ଼ିପାରେ, ଟିଭି ଦେଖିପାରେ, ରେଡିଓ ଶୁଣିପାରେ। ହସ୍ପିଟାଲରେ ରହିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥିଲେ ଡାଏଲିସିସ୍ ସରିବା ପରେ ରୋଗୀ ଘରକୁ ଚାଲିଯାଏ।
ଡାଏଲିସିସ୍ ଦ୍ୱାରା ଅଧିକାଂଶ ଆକ୍ୟୁଟ୍ ରେନାଲ୍ ଫେଲ୍ୟୁଓର ରୋଗୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆରୋଗ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଏବଂ କ୍ରନିକ୍ ରେନାଲ୍ ଫେଲ୍ୟୁଓର ରୋଗୀ ଉପଶମ ପାଇଥାଆନ୍ତି। ତେବେ ଡାଏଲିସିସ୍ ଯୋଗୁ କାହା କାହାଠାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇପାରେ ବାନ୍ତି, ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା, ପେଟବ୍ୟଥା ଇତ୍ୟାଦି ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷଣ। ଡାଏଲିସିସ୍ ଚିକିତ୍ସା କରିବା ଦରକାର ପଡ଼ିଲେ ରୋଗୀର ମୃତ୍ୟୁ ଆସନ୍ନ ବୋଲି ଧରିନେବା ଭୁଲ।
ସପ୍ତାହରେ କେତେଥର ଡାଏଲିସିସ୍ କରାଯିବ ତାହା ମୂତ୍ରରୋଗ ବିଶେଷଜ୍ଞ ସ୍ଥିର କରିଥାନ୍ତି। ଏପରିକି କାହା କାହା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସପ୍ତାହରେ ୫ରୁ ୭ଥର ୪ରୁ ୮ଘଣ୍ଟା ଧରି ଡାୟାଲିସିସ୍ ଚାଲୁ ରହିପାରେ। ମାତ୍ର ଡାଏଲିସିସ୍ ଚିକତ୍ସାରେ ରହିଥିବା ରୋଗୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ଓ ପାନୀୟରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ।
(ଶେଷ ଭାଗ)
– ଡା. ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ସ୍ବାଇଁ
ଅଭିପ୍ସା, ସେକ୍ଟର-୬, ପ୍ଲଟ ନଂ-୧୧୩୧, ଅଭିନବ ବିଡାନାସୀ, କଟକ, ମୋ:୯୪୩୭୭୬୬୧୧୭