ଆମେ ଏପରି ଏକ ଦୁନିଆରେ ବାସ କରୁଛୁ, ଯେଉଁଠାରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ୫୦% ମହିଳା। ଏହି ମହିଳା ଏବଂ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୨୬% ଋତୁସ୍ରାବ ବୟସରେ ଥା’ନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କଥା ଯେ, ମାସିକ ଋତୁସ୍ରାବକୁ ସୃଷ୍ଟ ିଏବଂ ନାରୀଶକ୍ତିର ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ଦେଖିବା ସହ ଏହାକୁ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭାବରେ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇ ଁମହିଳାମାନେ ସମାଜ ସହ ଆଜିଯାଏ ସଂଘଷ କର୍ରିଆସୁଛନ୍ତି।
ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ପରି ଯାହାକୁ ସେମାନେ ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ଯାହାକି ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶ ତଥା ଏକ ଆଧୁନିକ ସମାଜ ପାଇଁ ଅତ୍ୟଧିକ ନିନ୍ଦିତ ବିଷୟ। ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ମହିଳାମାନେ ଯେଉଁସବୁ ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ସୀମିତ କରିଆସିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଋତୁସ୍ରାବ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର ସବୁଠାର ୁଅସନ୍ତୋଷଜନକ।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତି ଜଷ୍ଟିସ୍ ସଞ୍ଜୟ କରୋଲ ୧୯ ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୪ ଦିନ ଭାରତରେ ମହିଳାମାନେ ମାସିକ ଋତୁସ୍ରାବ ସମୟରେ କିପରି ଦୁଃଖଦ ଅବସ୍ଥା ସହ ଗତି କରୁଛନ୍ତି, ତାହା ସେ ତାଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଆଡ୍ଭୋକେଟ ଅନ୍ ରେକର୍ଡ ଆଶୋସିଏଶନ (SCAORA) ଆଇନ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଉଦ୍ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଜଷ୍ଟିସ୍ କରୋଲ ମଧ୍ୟ ୨୦୨୩ରେ ଉଠାଇଥିବା ଏକ ଫଟୋ ଦେଖାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ମହିଳା ଜଣକ ଏକ ତମ୍ବୁ ତଳେ ଘର ବାହାରେ ଋତୁସ୍ରାବ ସମୟରେ ଅଲଗା ହୋଇ ରହୁଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ ଯେ, ”ମୁଁ ଏକ ଦୂର ଗ୍ରାମରୁ ନେଇଥିବା ଏହି ଫଟୋଗ୍ରାଫ୍। ଏହ ିଫଟୋଗ୍ରାଫ୍ ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କର, ଯେତେବେଳେ ସେ ଶାରୀରିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମାସିକ ଋତୁସ୍ରାବ ଦେଇ ଗତି କରୁଛନ୍ତି, ସେହି ପାଞ୍ଚଦିନ ତାଙ୍କ ଘରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି।’ ଏହା ହେଉଛି ଭାରତ। ଏପରି ସମାଜରେ ଆମେ ରହୁଛୁ। ଆମକୁ ଏହି ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚତ୍ବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ଋତୁସ୍ରାବ ହେଉଛି ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କ ନୀତିଦିନ ଜୀବନର ଏକ ଗ୍ରହଣୀୟ ବାସ୍ତବତା, ଯାହା ଭୁଲ୍ ଧାରଣା ଏବଂ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜ୍ଞାନ ହେତୁ ଶେଷରେ ଲଜ୍ଜା ଏବଂ ଘୃଣାର ଭାବନା ସହିତ ଜଡ଼ିତ। ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତର ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ଋତୁସ୍ରାବକୁ ଅପବିତ୍ରର ସଙ୍କେତ ଏବଂ ଅପରିଷ୍କାର ବୋଲି ଭାବନ୍ତି। ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର ଯାହା ଋତୁସ୍ରାବ ସହିତ ଜଡ଼ିତ କେବଳ ଅଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ବରଂ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ। ଋତୁସ୍ରାବ କରୁଥିବା ମହିଳାମାନେ ଖାଦ୍ୟ ରାନ୍ଧିବା କିମ୍ବା ଛୁଇଁବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ବିଶେଷତଃ ଖଟା ଛୁଇଁବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଏ, କାରଣ ଖଟା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ। ଏହି ବିଶ୍ୱାସ ଭିତ୍ତିହୀନ। କାରଣ ଋତୁସ୍ରାବ ଜଣେ ମହିଳାର ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ନାହିଁ। ପୁରୁଣାକାଳିଆ ଚିନ୍ତାଧାରାଟି ସ୍ବଚ୍ଛତା ଏବଂ ଅତୀତରେ ପରିଷ୍କାର ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକର ଅଭାବ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ସ୍ବଚ୍ଛତା ଅଭ୍ୟାସ ଏହି ଧାରଣାକୁ ଆଜିଯାଏ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ନାଗରିକ ସମାଜ ପାଇଁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ। ସେହିପରି ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ମହିଳାମାନେ ଗାଧୋଇବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ଜାପାନରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ମାସିକ ଋତୁସ୍ରାବ ସମୟରେ ସୁଶି (ଜାପାନର ଏକ ଖାଦ୍ୟ) ତିଆରି କରିବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଥାଏ। କାରଣ ଏହା ଏକ ଅସନ୍ତୁଳିତ ସ୍ବାଦର କାରଣ ହୋଇପାରେ। ନେପାଳର ‘ଛଉପାଡ଼ି’ ପ୍ରଥା, ଯଦିଓ ଏହା ନେପାଳରେ ନିଷେଧ, ତଥାପି ସେଠାରେ କେତେକ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏହାକୁ ମାନୁଛନ୍ତି, ଯେଉଁଠାରେ ଋତୁସ୍ରାବ କରୁଥିବା ମହିଳାମାନେ ନିଜ ପରିବାରକୁ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଆଣିବେ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ହେତୁ ସେମାନଙ୍କ ଋତୁସ୍ରାବ ସମୟରେ ଅଲଗା ଘରେ ରହିବାକୁ ଦିଆଯାଏ। ଋତୁସ୍ରାବକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଯୋଗୁ ଭାରତରେ ଝିଅମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷାକୁ ବହୁତ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ। ବିଭିନ୍ନ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ, ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମଳ ସୁବିଧା ଅଭାବ, ସାମାଜିକ ଲଜ୍ଜା ଏବଂ ମାସିକ ଋତୁସ୍ରାବ ସ୍ବଚ୍ଛତା ପରିଚାଳନା ଅଭାବରୁ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟ ୨୩% ବାଳିକା ଋତୁସ୍ରାବ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଧାରୁ ଛାଡ଼ିଥା’ନ୍ତି।
କଂଗ୍ରେସ ନେତା ତଥା ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଜୟା ଠାକୁରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଦାଖଲ ହୋଇଥିବା ଏକ ଜନସ୍ବାର୍ଥ ମାମଲାର ଶୁଣାଣି କରି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଷଷ୍ଠରୁ ଦ୍ୱାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମାଗଣା ସାନିଟାରି ପ୍ୟାଡ୍ ଯୋଗାଇବା ଏବଂ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ, ସରକାରୀ ସହାୟତାପ୍ରାପ୍ତ ଏବଂ ଆବାସିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପୃଥକ୍ ମହିଳା ଶୌଚାଳୟ ସୁବିଧା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ”ବିଦ୍ୟାଳୟ ଯାଉଥିବା ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାସିକ ସ୍ବଚ୍ଛତା ନୀତି“ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ସୋମବାର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି। ୧୦ ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୩ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ଆଦେଶ ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ଏହାର ପକ୍ଷ ରଖି କହିଛନ୍ତି ଯେ, କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମହିଳା, ସ୍କୁଲ ପିଲାମାନଙ୍କ ମାସିକ ଧର୍ମ ସ୍ବଚ୍ଛତା ଉପରେ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି, ଯାହା ୨ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇସାରିଛି। ଋତୁସ୍ରାବଜନିତ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଦୂର କରିବା ଦିଗରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ। ଏହି ନୀତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଋତୁସ୍ରାବ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଭୁଲ୍ ଧାରଣାକୁ ଭାଙ୍ଗିବାରେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିବ। ଏହା ପରିମଳ ସୁବିଧା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ସହ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ। ଏହି ନୀତି ଏକ ଅଧିକ ସମାବେଶୀ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଝିଅମାନେ ଭୟ କିମ୍ବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବିନା ସେମାନଙ୍କ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ। କିନ୍ତୁ କେତେଦୂର ଏ ନୀତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇପାରୁଛି, ଏହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଜଣାପଡ଼ିବ।
ଋତୁସ୍ରାବ ସ୍ବଚ୍ଛତା ପରିଚାଳନା ଯୋଜନା ଉପରେ ସଚେତନ କରିବା ପାଇଁ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କରାଯାଉଛି। କିନ୍ତୁ ଯେତେ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଯଦି ଋତୁସ୍ରାବକୁ ପ୍ରଥମେ ଘର ଏବଂ ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବାଭାବିକ ଭାବେ ନ ନେଇଛନ୍ତି, ସମାଜରୁ ଏହି ପୁରୁଣାକାଳିଆ ଚିନ୍ତାଧାରା, କୁସଂସ୍କାର ଏବଂ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସର ଶେଷ ହୋଇ ପାରିବନି। ଋତୁସ୍ରାବଜନିତ ଶିକ୍ଷା କେବଳ ଝିଅମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ଋତୁସ୍ରାବ ବିଷୟରେ ପୁଅ ଏବଂ ପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ, ଯାହାକି ଏହାକୁ ନେଇଥିବା ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା କିଛି ମାତ୍ରାରେ କମିପାରିବ। ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ ଛାତ୍ରୀଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଋତୁସ୍ରାବ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ଉଚିତ।
ମୋ: ୭୦୦୮୧୨୦୬୭୩