ସୌରଜିତ୍ ପ୍ରଧାନୀ
ନବେ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ଉଦାରୀକରଣରେ ଅନେକ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଗତି ଉପରମୁହାଁ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ବିତର୍କର ବିଷୟ ହେଉଛି- ସମାଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଗରେ ଏହି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପହଞ୍ଚିଛି ନା ଏହା କେବଳ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଗରେ ସୀମିତ ରହିଛି। ୧୯୮୦ରୁ ୨୦୧୬ ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରମୁଖ କ୍ଷେତ୍ରର ଅସମାନତାରେ ଭାରତ ସବୁଠାରୁ ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିଛି ଏବଂ ଦେଶର ଆୟର ୫୫% ଧନ ୧୦% ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ ରହିଛି।
ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ, ଅର୍ଦ୍ଧ ସହରାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଆୟର ଅସମାନ ପ୍ରସାର ଯୋଗୁ ଏହି ବ୍ୟବଧାନ ଦେଖାଦେଇଛି। ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ଏବଂ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ଭଳି ସେବାର ଅଭାବ ସହିତ ସେମାନଙ୍କୁ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରାଯାଉଛି। ଫଳସ୍ବରୂପ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଭାରତର ପ୍ରକୃତ ସମ୍ଭାବନାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରିନାହିଁ, ବିଶେଷକରି ସେହି ମହିଳାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁମାନେ କି ଉତ୍ତମ ଉଦ୍ୟୋଗିକ ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ନେତୃତ୍ୱ କ୍ଷମତା ସମ୍ପନ୍ନ ।
ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଅନେକ ଗବେଷଣାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଯେ ମହିଳା ସଶକ୍ତୀକରଣ ଆର୍ଥିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ ସହିତ ନିବିଡ଼ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ ଏବଂ କୌଣସି ସଚେତନତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ବାଧୀନ ନ ହେଲେ ଘରୁ ବାହାରକୁ ବାହାରିବା ପାଇଁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇ ପାରିବ ନାହିଁ। ଦେଶର ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଔପଚାରିକ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ସେବା ଓ ଋଣ ସୁବିଧା ନ ଥିବାରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ସହଜରେ ଋଣ ଉପଲବ୍ଧ କରାଇବା ଦିଗରେ ମାଇକ୍ରୋ ଫାଇନାନ୍ସ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। କାରଣ ଜଣେ ସଶକ୍ତ ଓ ଆର୍ଥିକ ସ୍ବାବଲମ୍ବୀ ମହିଳା ନିଜ ପରିବାର ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଉତ୍ପାଦକତାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯୋଗଦାନ ଦେଇପାରିବେ। ଯଦି ମହିଳାମାନେ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମାନ ଭାବେ ଭାଗିଦାର ନ ହୁଅନ୍ତି ତେବେ କୌଣସି ଦେଶ ପ୍ରଗତି କରିପାରିବ ନାହିଁ। ହେଲେ ଭାରତରେ ମହିଳା ଶ୍ରମିକଙ୍କ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ମାତ୍ର ୨୮%।
ମାଇକ୍ରୋଫାଇନାନ୍ସ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ସମାଜରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ ସଙ୍କଳ୍ପ ନେଇଛି। ବିଶେଷକରି ଆଶାୟୀ ମହିଳାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଏକ ପ୍ରଭାବୀ ତଥା ବ୍ୟାପକ ସାଧନ ଭାବେ ଦେଖାଯାଏ। ମହିଳାମାନେ ନିକଟରେ ଉଠାଇଥିବା ଋଣରୁ ଦେଶରେ ମାଇକ୍ରୋଫାଇନାନ୍ସ ଇନ୍ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଶନ(ଏମ୍ଏଫ୍ଆଇ)ର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ବୁଝିହେବ। ମାଇକ୍ରୋଫାଇନାନ୍ସ ଇନ୍ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଶନ ନେଟଓ୍ବର୍କ ଅନୁୟାୟୀ, ଏହି ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ୨.୬୫ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଋଣଗ୍ରହୀତା ଜଡିତ ଅଛନ୍ତି ା ଏଥିରେ ୧,୪୮,୦୯୭ କୋଟି ଟଙ୍କାର ବ୍ୟୟବରାଦ ରହିଛି। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ହେଉଛନ୍ତି ମହିଳା, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଔପଚାରିକ ଋଣର ସୁବିଧା ନାହିଁ। ମୁଦ୍ରା ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ ଏବଂ ଏନ୍ବିଏଫ୍ସି-ଏମ୍ଏଫ୍ଆଇ ପାଇଁ ଆର୍ବିଆଇର ସଂଶୋଧିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଭଳି ସଂସ୍ଥାଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ଆବଶ୍ୟକ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ କରିଛି।
ଏହାଛଡ଼ା କ୍ଷୁଦ୍ର ଆର୍ଥିକ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ମିଳିତ ଦାୟାଦ ଗୋଷ୍ଠୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୋଡୁଛନ୍ତି। ଏହି ଗ୍ରୁପ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ବିନା କୌଣସି ବନ୍ଧକ କିମ୍ବା ଜଟିଳ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟେଶନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଋଣ ମିଳିଥାଏ, ଯାହା ପଶୁପାଳନ, କୃଷି, ହସ୍ତଶିଳ୍ପ, ବ୍ୟବସାୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକାର ବ୍ୟବସାୟରେ ଆୟ ସୃଷ୍ଟି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ। ଦେଶର ଦୂରଦୂରାନ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶାଖାଗୁଡ଼ିକ ଋଣର ସହଜ ଉପଲବ୍ଧତା ଏବଂ ବିତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ କରିବା ହିଁ ସବୁଠୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା।
ଅଭିଜ୍ଞତା କହୁଛି, ପୁରୁଷଙ୍କ ତୁଳନାରେ ମହିଳାମାନେ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଧିକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ। ତେଣୁ ମହିଳା ଉଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଋଣ ନିଯୁକ୍ତି, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଏବଂ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସମାଜ ଗଠନକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇଥାଏ। ତେଣୁ ଏହା ଯୁକ୍ତି କରାଯାଇପାରେ ଯେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ଏବଂ ଜାତୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ଯୋଗଦାନକାରୀ ଭାବେ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ଆର୍ଥିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ। ତେବେ ଏହା ଏକ ସାମୂହିକ ଦାୟିତ୍ୱ, ଯାହା ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ସମୁଦାୟ, ମାଇକ୍ରୋ-ଫାଇନାନ୍ସ ସଂସ୍ଥା ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମାନ ଭାବେ ଭାଗ କରାଯିବା ଉଚିତ। ଭାରତର ଭୌଗୋଳିକ ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟାଗତ ବିବିଧତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଏକ ଆର୍ଥିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଏବଂ ସଶକ୍ତ ସମାଜ ଗଠନ କରିବା କୌଣସି ସହଜ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ।
ତେଣୁ ଏଭଳି ଏକ ବ୍ୟାପକ କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ଯାହା କେବଳ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ସମାଜ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ବରଂ ମହିଳାଙ୍କୁ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତିର ମୌଳିକ ଦକ୍ଷତା ସହ ସଶକ୍ତ ଓ ସଜ୍ଜିତ କରିବ। ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ନୂତନ ଏବଂ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଭାରତର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇବ, ଯାହାର ମୂଳରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକତା ରହିଛି।
ମୋ-୯୯୬୭୧୦୨୨୬୪