ଶକ୍ତି କହିଲେ ବସ୍ତୁର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ବୁଝାଯାଏ। ତେଣୁ ଆମ ପାଖରେ କିମ୍ବା ଯନ୍ତ୍ର ପାଖରେ ଶକ୍ତି ଥିଲେ କାମ କରିବା ସମ୍ଭବ ହେବ। ଏବେ ଜଣେ କହିପାରିବ ଯେ, ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଯେତିକି କାମ କରିପାରିବ, ସେଇ ପରିମାଣର କାମକୁ ସେହି ବସ୍ତୁର ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ। ଉଭୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତିକୁ ‘ଜୁଲ୍’ ଏକକରେ ମାପ କରାଯାଏ। ଶକ୍ତି ହେଉଛି ବହୁରୂପୀ। ଏହାକୁ ଆମେ ଯାନ୍ତ୍ରିକଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ଶକ୍ତି, ପବନଶକ୍ତି, ସୌରଶକ୍ତି, ଆଲୋକଶକ୍ତି ଏମିତି ଅନେକ ରୂପରେ ପାଇପାରିବା। ଶକ୍ତି ଗୋଟିଏ ରୂପରୁ ଆଉ ଏକ ରୂପକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇପାରିବ। ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସମୁଦାୟ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସବୁବେଳେ ସମାନ ରହିଛି।
ଶକ୍ତିର ମୂଳ ଉତ୍ସ ହେଉଛି ସୂର୍ଯ୍ୟ। ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରୁ ଶକ୍ତି ନେଇ ବୃକ୍ଷଲତା ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଓ ବଢ଼ନ୍ତି। ବୃକ୍ଷଲତାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ଖାଇ ମଣିଷ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁମାନେ ବଞ୍ଚତ୍ରହନ୍ତି। ଆମେ ତ ସେହି ଖାଦ୍ୟରୁ ଶକ୍ତି ପାଉ। କିନ୍ତୁ କଳକାରଖାନା ଓ ଗାଡ଼ିମୋଟର ଚାଲିବା ପାଇଁ କୋଇଲା, କିରୋସିନ, ଡିଜେଲ, ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ସି.ଏନ୍.ଜି.ରୁ ଶକ୍ତି ପାଆନ୍ତି। ଖଣିଜତୈଳରୁ କିରୋସିନି, ଡିଜେଲ ଓ ପେଟ୍ରୋଲ ଇତ୍ୟାଦି ଜାଳେଣି ଆମକୁ ମିଳେ। ଖଣିଜତୈଳ ହେଉଛି ମାଟିତଳୁ ମିଳୁଥିବା ଅଶୋଧିତ ତୈଳ। ଗଭୀର ମହାସାଗର ଶଯ୍ୟାରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୀବ ଓ ଗଛଲତାର ଅବଶେଷାଂଶ ବାଲିକାଦୁଅରେ ମିଶି ନିୟୁତ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ଧରି ମାଟିତଳେ ଅମ୍ଳଜାନର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ରହିବା ଫଳରେ ପ୍ରବଳ ଚାପ ଓ ତାପ ଦ୍ୱାରା ତାହା କଳାରଙ୍ଗର ବହଳିଆ ତେଲରେ ପରିଣତ ହୁଏ। ଗଭୀର ଗାତ ଖୋଳି ପଥର କାଟି ଏହାକୁ ମାଟି ତଳୁ ବାହାର କରାଯାଏ। ଖୋଳିବା ସମୟରେ ପ୍ରଚୁର ଜାଳେଣି-ବାଷ୍ପ ମଧ୍ୟ ମିଳେ। ମାଟି ତଳୁ ମିଳିଥିବା ବହଳିଆ କଳାତେଲକୁ ଶୋଧିତ କଲାପରେ ସେଥିରୁ ପେଟ୍ରୋଲ୍, ଡିଜେଲ୍, କିରୋସିନ, ଲୁବ୍ରିକେଟିଙ୍ଗ ତେଲ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମିଳିଥାଏ। ଏଥିରୁ ବୁଝାପଡୁଛି, ଖଣିଜତୈଳ ଆମ ପାଇଁ ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଉପାଦାନ।
୧୮୫୯ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ମାଟିଖୋଳି ଖଣିଜତୈଳ ବାହାର କରାଯାଇଥିଲା। ପରେ କୋଇଲା ବଦଳରେ ଏହି ତୈଳ ଓ ଜାଳେଣିବାଷ୍ପର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଲା। କେବଳ ଜାଳେଣି ନୁହେଁ, ଏଥିରୁ ରଙ୍ଗ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ରବର, ସାବୁନ୍, ମହମ, ଜେଲି, ସାର ଓ ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଆହୁରି ବ୍ୟାପକ ହୋଇଛି। କିନ୍ତୁ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଆଜି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଅତିମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିସାରିଲାଣି। ପୃଥିବୀରେ ଅନୁଭୂତ ସମୁଦାୟ ଖଣିଜତୈଳର ୪ ଭାଗରୁ ୧ ଭାଗ ତୈଳ କେବଳ ସାଉଦି ଆରବରେ ରହିଛି। ତେବେ ଆଲଜେରିଆ, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ, ଇରାନ୍, ଇରାକ୍, କୁଏଟ୍, ଲିବିଆ, ନାଇଜେରିଆ, ସାଉଦି ଆରବ, ଆରବ ଓ ଭେନେଜୁଏଲା ଇତ୍ୟାଦି ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ପୃଥିବୀର ୬୭ ପ୍ରତିଶତ ଖଣିଜତୈଳ ଗଚ୍ଛିତ ରହିଛି। ଭାରତରେ ନଗଣ୍ୟ ପରିମାଣର ତୈଳ ଦିଗ୍ବୋଇ, ଆସାମ ଓ ଗୁଜରାଟରେ ମିଳିଥାଏ। ମାଟି ତଳେ ଥିବା ଅଶୋଧିତ ତୈଳ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍କୁ ଠାବ କରିବା ଓ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ। ଖଣିଜତୈଳ ପୃଥିବୀକୁ ପ୍ରାୟ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ ଆସୁଛି। କିନ୍ତୁ ପୃଥିବୀର ଗଚ୍ଛିତ ତୈଳ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ ବେଗରେ ହ୍ରାସ ପାଉଛି, ଯାହାକି ଉଦ୍ବେଗର ବିଷୟ। ତୈଳସଂକଟର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆମେ ଯଥାସମ୍ଭବ କମ୍ ତେଲ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ଓ ସୌରଶକ୍ତିର ଅଧିକ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ।
ଡ. କମଳାକାନ୍ତ ଜେନା
-ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ, ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ, ଭଦ୍ରକ ସ୍ବୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଭଦ୍ରକ
ମୋ: ୯୪୩୯୫୦୧୬୫୧