ଜଗତସିଂହପୁର ଅଫିସ, ୧୪ା୩: ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଜିଲାର ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ତ୍ୟାଗ ଓ ବଳିଦାନ ଓଡ଼ିଶା କାହିଁକି ସାରା ଦେଶର ଇତିହାସକୁ ଜାଜ୍ୱଲ୍ୟମାନ କରୁଛି। ବିଶେଷକରି ଜିଲାର ଅଳକାଶ୍ରମ ଅନେକ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତିଆରି କରିଛି। ଜିଲା ସଂସ୍କୃତି ପରିଷଦ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ‘ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଅତୀତ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନ’ ପୁସ୍ତକର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡରେ ଅଳକାଶ୍ରମ ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ୧୯୩୬ରେ ପରାଧୀନ ଭାରତର ସର୍ବପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ତତ୍କାଳୀନ କଂଗ୍ରେସ ସଭାପତି ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଅଳକାଶ୍ରମ ମାଟିରୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ବୋଲି ଉକ୍ତ ପୁସ୍ତକରେ ରହିଛି। ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶାରେ ଭୂଦାନ ଆନ୍ଦୋଳନ ବିନୋବାଭାବେଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଅଳକାଶ୍ରମରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୪୨ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣ ଏହି ଅଳକାଶ୍ରମରୁ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ରାମମନୋହର ଲୋହିଆ, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଓ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ନାଥ ଦ୍ୱିବେଦୀ ପ୍ରମୁଖ ଏହି ମାଟିରୁ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କ ଅନ୍ତୁଡିଶାଳ ଅଳକାଶ୍ରମ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଦୁଃଖର କଥା ହେଲା ସମୟ ଚକ୍ରରେ ଅଳକାଶ୍ରମ ତା’ର ପରିଚୟ ହଜାଇବାକୁ ବସିଲାଣି।
ଆଶ୍ରମ ଏବଂ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଚାଟ୍ରାର ବିନାୟକ ପଟ୍ଟନାୟକ କିଛି ଜମି ଦାନ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଦୁଃଖର କଥା ଏହାର ବିକାଶ ଫାଇଲ ତଳେ ଚପି ରହିଛି। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ପଟ୍ଟନାୟକ କହିଛନ୍ତି, ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଅଳକାଶ୍ରମର ଗୁରୁତ୍ୱ ଯଥେଷ୍ଟ ଥିଲା। ସେଠାରେ ଅନେକ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ୨୦୦୮-୦୯ରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ‘ଫର୍ ଦ ମେମୋରିଆଲ ଅଫ୍ ଅଳକାଶ୍ରମ’ ନାମରେ ୧ ଗୁଣ୍ଠ ଜମି ଦାନ କରିଥିଲେ। ସେତେବେଳେ ଏହାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରାଯାଇଥିଲା। ତତ୍କାଳୀନ ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଦେବୀ ମିଶ୍ର ଶିଳାନ୍ୟାସ କରିଥିଲେ। ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଫାଉଣ୍ଡେଶନ୍ ନାମରେ ସେଠାରେ ଏକ ଲାଇବ୍ରେରି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ ବୋଲି ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ। ଏଥିସହ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସମୟରେ ଅଳକାଶ୍ରମରେ ତିଆରି ହେଉଥିବା ଲୁଗା ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯିବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥିଲା। ଓଟିଡିସି ପାଖାପାଖି ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ବିନିମୟରେ ଏହି ଜମି ଚାରିପଟେ ପାଚେରି ଏବଂ ଲୁହା ଗେଟ୍ ଆଦି କରିଛି। ଏହାଛଡ଼ା ଆଉ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ଆଗକୁ ବଢ଼ିନାହିଁ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ଜିଲା ସଂସ୍କୃତି ଅଧିକାରୀ କାମିନୀରଞ୍ଜନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କୁ ପଚରାଯିବାରୁ ଅକଳାଶ୍ରମର ବିକାଶ ପାଇଁ କୌଣସି ସରକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯିବା ତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆସି ନ ଥିବା କହିଛନ୍ତି।
ଆଶ୍ରମର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ସଂଗ୍ରାମୀ ସୃଷ୍ଟି କରିବା। ସାଧାରଣ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସହ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ପାଇଁ ଅରଟରେ ଲୁଗାବୁଣା, ସୂତାକଟା ଆଦି ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା। ଅସହଯୋଗ, ସ୍ବରାଜ ଆନ୍ଦୋଳନ, ବିଦେଶୀ ବସ୍ତ୍ର ବର୍ଜନ ଓ ପିକେଟିଂ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆଶ୍ରମର ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା। ମୋଟା ଖଦଡ଼ କୁର୍ତ୍ତା, ଅଧା ପ୍ୟାଣ୍ଟ ପିନ୍ଧି ଛାତ୍ରମାନେ ବାନରସେନା ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇ ଜୀବନ କଟାଇଥିଲେ। ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଏହି ଆଶ୍ରମ କେବଳ ରାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ଦେଶରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା। ବାନରସେନା ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ବୁଲି ଗାନ୍ଧୀନୀତି ପ୍ରଚାର କରୁଥିଲେ। ଭାଗୀରଥି ଓ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସହଯୋଗ କରିଥିଲେ ନବକୃଷ୍ଣ, ରମାଦେବୀ, ସରଳା ଦେବୀ, ଜାତୀୟ କବି ବୀରକିଶୋର, ବାଗଲପୁରର ଗୌରାଙ୍ଗ ଦାସ, ନବାପାଟଣାର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସିଂ, ତର୍ତ୍ତଙ୍ଗ ଗ୍ରାମର ବିଶ୍ୱନାଥ ନନ୍ଦ, ବାଙ୍କୀର ଗୋଲକଚନ୍ଦ୍ର ମହାରଣା, ବଡ଼ବାଗର ବୃନ୍ଦାବନ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାସ, ଯଶୋବନ୍ତପୁରର ବୈଷ୍ଣବ ମହାପାତ୍ର, ସୁଜଙ୍ଗ ମାଧପୁରର ପଣ୍ଡିତ କାର୍ତ୍ତିକ ନନ୍ଦ, ଚାଟ୍ରାର ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ଦ ଚୌଧୁରୀ ଏବଂ କୁଜଙ୍ଗର ନାରାୟଣ ବୀରବର ସାମନ୍ତ ଓ ରତ୍ନମାଳୀ ଜେନା ପ୍ରମୁଖ। ଆନ୍ଦୋଳନରେ ରାମକୃଷ୍ଣ ନନ୍ଦ, ବିଶ୍ୱନାଥ ପରିଡ଼ା, ବିଶ୍ୱନାଥ ନନ୍ଦ, କୈଳାସ ଚନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି, ନଦିଆ ବିହାରୀ ମହାନ୍ତି ପ୍ରମୁଖ ଅନେକ ଝାସ ଦେଇଥିଲେ। ୧୯୨୫ରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ। କଟକରେ ମଧୁବାବୁଙ୍କ ଘରେ ରହିଥିଲେ। ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଏବଂ ଭାଗୀରଥି ତାଙ୍କୁ ଅଳକାଶ୍ରମ ଦେଖିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ପ୍ରବଳ ଜ୍ୱର ଯୋଗୁ ସେ ଯାଇପାରି ନ ଥିଲେ। ହେଲେ ଆଶ୍ରମର କର୍ମୀ, ଛାତ୍ରମାନେ ନାନା ସରଞ୍ଜାମ ଧରି ୨/୩ଟି ଲରୀରେ ଅଳକା ନଦୀ ବାଟରେ କଟକରେ ପହଞ୍ଚତ୍ଥିଲେ। ସେଠାରେ ଆଶ୍ରମ ପକ୍ଷରୁ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଦେଖି ଗାନ୍ଧୀ ଭାବପ୍ରବଣ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ଅନ୍ୟପଟେ ଆଶ୍ରମରେ ରହି ରମାଦେବୀ, ବହ୍ନିକନ୍ୟା ସରଳାଦେବୀ ଓ ରମାଦେବୀଙ୍କ କନ୍ୟା ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ମହାରଣା ପ୍ରମୁଖ ନାରୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ କାରାବରଣ କରିଥିଲେ।
ଯେଉଁ ଅଳକା ନଦୀ ଏବେ ଏକ ନାଳର ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ତାହା ସେତେବେଳେ ସୁନାବ୍ୟା ଥିଲା। ପର୍ତ୍ତୃଗିଜ୍ ଏବଂ ଇଂଗ୍ରେଜ ନାବିକମାନେ ନଦୀ ପଥରେ ତତ୍କାଳୀନ ହରିହରପୁର ତଥା ବର୍ତ୍ତମାନର ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଆସୁଥିଲେ। ଏଭଳି ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଏବଂ ଏହାର ଆଖ ପାଖରେ କାହିଁକି ସାରା ଓଡ଼ିଶାର ଶିକ୍ଷା, ସାହିତ୍ୟ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଚେତନା ସମେତ ପ୍ରଜ୍ଞା ଓ ଜ୍ଞାନର ଏକ ଆଦର୍ଶ ଭିତ୍ତିଭୂମି ତିଆରି କରିପାରିଥିଲା। ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ, ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଓ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଳକାଶ୍ରମ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ନେଇଥିଲା। ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଶହ ଶହ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଓ ନେତୃବୃନ୍ଦ ବନ୍ଦୀ ହୋଇଥିଲେ। ଭାରତବର୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନର କଂଗ୍ରେସ ଅଫିସକୁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଦଖଲକୁ ନେଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଅଳକାଶ୍ରମ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦଲାଲମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୩୨ ମେ ମାସର କଥା। ଅଳକାଶ୍ରମର କର୍ମୀ ଓ ନେତାମାନେ ଅର୍ଦ୍ଧରାତ୍ରରେ ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଯୋଗଦେଇ ଜେଲ ଯାଇଥିବାବେଳେ ଆଶ୍ରମ ଚାଳଘର ନିଆଁ ଲଗାଇ ଭସ୍ମୀଭୂତ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହି ଇତିହାସ ଆଜି ଲୋକଲୋଚନରୁ ଅପସରି ଯିବାରେ ଲାଗିଛି।