ସୌରଜିତ ପ୍ରଧାନୀ
ଗତ ସପ୍ତାହରେ ଦେଶର ପ୍ରମୁଖ ବେଞ୍ଚମାର୍କ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ସେନ୍ସେକ୍ସ ୬୭୦୦୦ ପଏଣ୍ଟ୍ସ ଟପିଥିଲା। ସେନସେକ୍ସ ଇତିହାସରେ ଏହା ଥିଲା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣା, ଯାହା ୧୯୮୬ରେ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରଠାରୁ (୧୯୭୯କୁ ଆଧାର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ସହିତ) ଅନେକ ବାଟ ଅତିକ୍ରମ କରିଛି। ତେଣୁ ୪୪ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ (୧୯୭୯ରେ ତଥ୍ୟ ସାର୍ବଜନୀନ ହେବା ପରଠାରୁ) ସେନସେକ୍ସ ୫୦୦ ଗୁଣରୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ଯଦି କୌଣସି ନିବେଶକ ୧୯୭୯ରେ ୧୦୦ ଟଙ୍କା ନିବେଶ କରିଥାନ୍ତେ, ତେବେ ଆଜି ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ୫୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ହୋଇଥାନ୍ତା। ଯଦି ମିଶ୍ରିତ ସୁଧ (କମ୍ପାଉଣ୍ଡ ଇଣ୍ଟରେଷ୍ଟ) ହିସାବରେ ରିଟର୍ନର ହିସାବ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏହା ବାର୍ଷିକ ୧୫% ପାଖାପାଖି ହେବ। କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଯେକୌଣସି ସମ୍ପତ୍ତିରେ ଟଙ୍କା ବିନିଯୋଗ କଲେ, ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତିକୁ ମାତ ଦେଉଥିବା ରିଟର୍ନ ପାଇବାକୁ ଚାହାନ୍ତି। ଭାରତ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ହାରକୁ ୫-୬% ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଯଦି କୌଣସି ନିବେଶ ତା’ଠାରୁ କମ୍ ରିଟର୍ନ ଦେଉଛି, ତେବେ ପ୍ରକୃତରେ ନିବେଶର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଉଛି।
ନିବେଶର ଅନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟମ ହେଉଛି ଯେ ପୋର୍ଟଫୋଲିଓ ‘ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି + ପ୍ରକୃତ ଜିଡିପି ଅଭିବୃଦ୍ଧି’ ସହିତ ସମକକ୍ଷ ରିଟର୍ନ ହାର ପ୍ରଦାନ କରିବା ଉଚିତ। ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ହାର ୫-୬% ବୋଲି ଧରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ଭଳି ଦେଶ ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ପ୍ରକୃତ ‘ଜିଡିପି’ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ୬-୭% ବୋଲି ଧରାଯାଏ। ତେଣୁ ଭାରତୀୟ ‘ଇକ୍ୱିଟି’ ବଜାରରେ ଯେକୌଣସି ନିବେଶକର ହାରାହାରି ଆଶା ୧୨-୧୩% ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି। ସେହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସେନସେକ୍ସ ଜଣେ ସାଧାରଣ ନିବେଶକଙ୍କ ଆଶାକୁ ପଛରେ ପକାଇ ଦେଇଛି। କିନ୍ତୁ ଗତ ୪୪ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କେତେଜଣ ନିବେଶକ ପ୍ରକୃତରେ ୧୫%ରୁ ଅଧିକ ସିଏଜିଆର୍ (କମ୍ପାଉଣ୍ଡ ବାର୍ଷିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର) ଅର୍ଜନ କରିଛନ୍ତି? ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବା ପାଇଁ କେତେକ ମାନଦଣ୍ଡକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ।
ପ୍ରଥମତଃ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ବଜାରରେ କୌଣସି ‘ରାଲି’ କିମ୍ବା ‘କରେକ୍ସନ’ ଦେଖିଥାଉ, ତାହା ସବୁବେଳେ ୫-୭ ଷ୍ଟକ୍ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ, ସାମଗ୍ରିକ ସୂଚକାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନୁହେଁ। ତେଣୁ ଯେତେବେଳେ ନିବେଶକମାନଙ୍କ ପୋର୍ଟଫୋଲିଓ ରିଟର୍ନ ବେଞ୍ଚମାର୍କ ସହିତ ମେଳ କରେ ନାହିଁ, ତାହା ଏହି କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ। ଦ୍ୱିତୀୟତଃ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବେଞ୍ଚମାର୍କର ଷ୍ଟକ୍ ଏକାଧିକ ଥର ବଦଳି ଯାଇଥାଏ। ତେଣୁ ନିବେଶକଙ୍କ ପୋର୍ଟଫୋଲିଓ ଇଣ୍ଡେକ୍ସରେ କରାଯାଇଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ହୁଏତ ଏପରି ହୋଇ ନ ପାରେ। ତୃତୀୟତଃ ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ନିବେଶକ ବେଞ୍ଚମାର୍କକୁ ନକଲ କରିବା ପାଇଁ ପୋର୍ଟଫୋଲିଓରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଛନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ‘ଏକ୍ସିଟ ଲୋଡ’, କ୍ୟାପିଟାଲ ଗେନ ଟ୍ୟାକ୍ସ ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ। ଶେଷରେ, ଗୋଟିଏ କ୍ଲିକ୍ରେ ଷ୍ଟକ୍ କିଣିବା ଏବଂ ବିକ୍ରି କରିବା ଅତି ନିକଟରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି। ପୂର୍ବରୁ ଏହା ସମ୍ଭବ ନ ଥିଲା।
ସେନସେକ୍ସର ଯାତ୍ରା ଏକ ଚମତ୍କାର ଯାତ୍ରା। ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରିଟର୍ନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ୧୯୭୯-୧୯୯୪ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେନସେକ୍ସ ୨୬%ର ସିଏଜିଆର୍ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। ୧୯୯୪ ପରେ, ରିଟର୍ନ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ହୋଇଛି। କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ସାଧାରଣ ନିବେଶକମାନେ ଏଥିରୁ ଲାଭବାନ ହୋଇଛନ୍ତି କି? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର କିଛି ଡାଟା ପଏଣ୍ଟକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ମିଳିପାରିବ। ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତରେ ଖୋଲାଯାଇଥିବା ଡିମାଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ପାଖାପାଖି ୧୧୮ ମିଲିୟନ। ଷ୍ଟକ୍ ରଖିବା ପାଇଁ ଡିମାଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଷ୍ଟକ୍ କିଣିବା ଓ ବିକ୍ରି କରିବା ପାଇଁ ଟ୍ରେଡିଂ ଆକାଉଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ। ଅଧିକାଂଶ ଆକାଉଣ୍ଟ ୨୦୨୦-୨୦୨୨ (କୋଭିଡ୍) ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ବଳକା ଆୟରେ ନିୟୋଜନର ସୀମିତ ବିକଳ୍ପ ଥିଲା। ଅଧିକାଂଶ ନୂଆ ନିବେଶକ ‘ମିଲେନିଆଲ’ ଥିଲେ, ଯେଉଁମାନେ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ଭରପୂର ଉପଯୋଗ କରିଥିଲେ।
ସେହିପରି ଘରୋଇ ଇକ୍ୱିଟି ବଜାର ଗତ କିଛି ବର୍ଷରୁ ‘ଉଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟାୟନର’ ରହିଛି। ଉଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟାୟନର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଉଚ୍ଚ ‘PE ratio’ (ମୂଲ୍ୟରୁ ଆୟ) ଅନୁପାତ। ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ ଭାରତରେ PE ଅନୁପାତ ଅଧିକ ରହିଆସିଛି। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅଧିକାଂଶ ନିବେଶକ ସେମାନଙ୍କର ମୂଲ୍ୟ ଅଧିକ ଥିବା ସମୟରେ ଷ୍ଟକ୍ କିଣିଛନ୍ତି। ଫଳରେ ଅଧିକ ରିଟର୍ନ ପାଇବାର ସମ୍ଭାବନା କମିଯାଏ। ଶେଷରେ, ଷ୍ଟକ୍ ଏବଂ ଲଗାତର ମ୍ୟୁଚୁଆଲ ଫଣ୍ଡର ବିକ୍ରି କରିବା ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ନିବେଶକମାନେ ଅଧିକ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିବେଶ କରି ନ ଥିଲେ।
ଜଣେ ସାଧାରଣ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଭାରତୀୟ ଇକ୍ୱିଟି ବଜାରରୁ ଦୂରେଇ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି। ଏହାର କାରଣ ଏକାଧିକ ହୋଇପାରେ- ପରିବାରରେ ଥିବା ଆଦର୍ଶ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଖରାପ ଅନୁଭୂତି, ଇକ୍ୱିଟି ବଜାରକୁ ନେଇ ଥିବା କୁସଂସ୍କାର, ବଜାରର ପ୍ରକୃତ ବୁଝିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଜ୍ଞତା ଇତ୍ୟାଦି। ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିବେଶ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ଫିକ୍ସଡ ଡିପୋଜିଟ’।
ଭଲ ପୁଞ୍ଜି ଥିବା ଲୋକ ରିୟଲ ଇଷ୍ଟେଟରେ ନିବେଶ କରିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ବେଳେ ଅଧିକାଂଶ ମହିଳାଙ୍କର ନିବେଶ ସୁନାରେ ରହିଛି। ଜ୍ଞାନ ଓ ବୁଝାମଣାର ଅଭାବ ଯୋଗୁ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଶେୟାର ବଜାରରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତି। ତେଣୁ ଆର୍ଥିକ ଶିକ୍ଷା ଦ୍ୱାରା ଆର୍ଥିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ ହୋଇପାରିବ, ଯାହା ଫଳରେ ଆର୍ଥିକ ସଶକ୍ତୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହେବ।
ମୋ-୯୯୬୭୧୦୨୨୬୪