ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଲୀଳା ଅପାର। ମର୍ତ୍ତ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ମାନବରୂପୀ ଆବିର୍ଭାବ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ରହସ୍ୟରେ ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି। ଯେଉଁ ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତି ନିସ୍ତବ୍ଧ ରାତିରେ କାରାଗାରର ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ମୁକ୍ତକରି କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଗୋପପୁରରେ ନେଇ ବଢ଼ାଇଥିଲା, ତାଙ୍କରି ଲୀଳା ଯୋଗୁ କଂସ ଦରବାରରେ ଦର୍ଶନ ମାତ୍ରକେ ମଞ୍ଚରୁ ପଡ଼ି ମାମୁ ମଲା। ନନ୍ଦରାଣୀ ଯଶୋଦାଙ୍କ ବାତ୍ସଲ୍ୟ ମମତା ତାଙ୍କୁ ‘ନନ୍ଦ ସୂତ କଳା କହ୍ନାଇ’ର ପରିଚୟ ଦେଲା। ମହାପ୍ରତାପୀ କଂସ ଯେ କି ନିଜ ପିତାଙ୍କୁ ରାଜ ସିଂହାସନରୁ ବିତାଡ଼ିତ କରି ବନ୍ଦୀ କରି ରଖିଥିଲା, ତା’ର ଦୌରାତ୍ମ୍ୟରୁ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯୁବାବସ୍ଥାରେ ତାକୁ ବଧ କରି ‘ବିନାଶାୟ ଚ ଦୁଷ୍କୃତାମ୍’ର ନିଦର୍ଶନ ଦେଖାଇଲେ।
ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ ଦିନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜନ୍ମର ସ୍ମୃତିରକ୍ଷା ଉତ୍ସବ ପାଳନ ସ୍ବରୂପ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ଓ ପିଠାପଣା ଆଦି ବ୍ୟଞ୍ଜନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ବାହ୍ୟ ଉପଚାର ସହିତ ମନରେ ପ୍ରକୃତ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ତଥା ତାଙ୍କର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜୀବନ ଚରିତକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେଲେ ପୌରାଣିକ କଥାବସ୍ତୁରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ସାଙ୍କେତିକ ଭାଷାକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ।
କୁହାଯାଇଛି, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବଂଶୀ ବଜାଉଥିଲେ, ଯାହା ତାଙ୍କ ପ୍ରକାଶ୍ୟ ଲୀଳା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ। ଏହାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି, ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀମୁଖ ଅଧରରୁ ଉଚ୍ଚାରିତ ବାକ୍ୟ ବଂଶୀ ସ୍ବନ ପରି ଏତେ ମଧୁର ଥିଲା ଯେ ସେ ଯୁଆଡ଼େ ଯାଉଥିଲେ ଦିବ୍ୟବାଣୀ ଦ୍ୱାରା ସବୁରି ମନକୁ ମୋହି ନେଉଥିଲେ, ଯାହା ବଂଶୀକୁ ଫୁଙ୍କିଲା ପରି ହୃଦୟ ମଧ୍ୟରୁ ଝଂକୃତ ହୁଏ। ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଜନ୍ମର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଲୁଚି ରହିଛି, ଯେପରି ‘ଚିକିର୍ଷୟା’। ଅର୍ଥାତ ସେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରୁଥିଲେ ତାଙ୍କ ଅମୃତ ବାଣୀରେ ଓ ନିଜର ଶ୍ୟାମଳ ସୁଦର୍ଶନ ରୂପ ଲାବଣ୍ୟରେ। ଏହା ହିଁ ମୁରଲୀଧର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଗୁଣାତ୍ମକ ମହିମା। ପୁଣି ତାଙ୍କୁ ଲବଣି ଚୋର କୁହାଯାଏ। ବାଲ୍ୟକାଳରେ ସେ କାଳେ ଘରେ ପଶି ଦହିହାଣ୍ଡି ଭାଙ୍ଗି ଦେଉଥିଲେ ଓ ଲବଣି ଚୋରି କରି ଖାଇ ଦେଉଥିଲେ।
କିନ୍ତୁ ଏହି ଉପମାରେ ଲବଣି ପରି ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ କୋମଳ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଉଥିବା ମନ ଓ ହୃଦୟକୁ ଚୋରିକରି ଷୌଳକଳାରେ ବିଭୂଷିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ମିଷ୍ଟ ଅମାୟିକ ସ୍ବଭାବ ଦ୍ୱାରା ସବୁରି ପ୍ରିୟଭାଜନ ହୋଇଥିଲେ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ଯଥାର୍ଥରେ ‘ଚିତ୍ତଚୋର’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
ଯିଏ ଧ୍ୟାନ କରେ ନିଜ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତାଙ୍କୁ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ରାଧା। ଏହି ଶବ୍ଦ ‘ଆରାଧନା’ରୁ ଆନୀତ, ଯାହା କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଆହ୍ଲାଦିନୀ ଶକ୍ତି। କୃଷ୍ଣ ନାମ ଜପ କରିବାରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଭାବିତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଏପରି ଉଦ୍ଭାସିତ ହେଉଥିଲା ଯେ ଯୁଗେ ଯୁଗେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିନା ରାଧା ଅଧୀର ଓ ବ୍ୟାକୁଳ। ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ରାଧା ଭାବରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରି କୃଷ୍ଣ ପ୍ରେମରେ ଉଦ୍ବୁଦ୍ଧ ହେବା ପାଇଁ ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। କାରଣ ଭକ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ନିବେଦନ ରୂପକ ରାଧାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଈଶ୍ୱର ପ୍ରାପ୍ତି ସମ୍ଭବ ବୋଲି ସେ କହୁଥିଲେ। ‘ରାଧା’ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ପଣ୍ଡିତମାନେ କହିଛନ୍ତି, ‘ରାସେ ସମ୍ଭୁୟ ଗୋଲୋକେ ଧା ଦଧାବ ହରେଃ ପୁରଃ।’ ଅର୍ଥାତ୍ ‘ରା ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଭକ୍ତମାନେ ଗୋଲକ ଭୁବନକୁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଧା ଉଚ୍ଚାରଣ ମାତ୍ରେ ଗୋଲୋକ ଅଭିମୁଖେ ଗମନ କରନ୍ତି।’
ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଚରିତ୍ର ହେଉଛି ରାଧା।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଜନ୍ମର ଉତ୍ସବ କେବଳ ହିନ୍ଦୁଙ୍କ ପାଇଁ ଆଶୀର୍ବାଦ ନୁହେଁ, ବରଂ ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଲାଗି ମଧ୍ୟ କରୁଣାର ଉତ୍ସ ା ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀ ହିଜ୍ରିରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଦାଇଲାମୀ ନାମକ ଜଣେ ହଦିସ୍ ଲେଖକ ହଜରତ ମୁହମ୍ମଦଙ୍କ ମହାନ୍ ଉକ୍ତିକୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭାଷ୍ୟକାର ଇବ୍ନ ଆରବୀଙ୍କଠାରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିଜ ପୁସ୍ତକ ‘ଫିର୍ଦସୁଲ୍ ଅକ୍ବର’ରେ ଏହିପରି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି,‘କା’ନା ଫିଲ୍ ହିନ୍ଦେ ନବୀୟନ୍ ଅସ୍ୱଦହୁଲ୍ ଲୌନା ଇସ୍ମହୁ କାହିନ୍’। ଅର୍ଥାତ୍ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନରେ ଜଣେ ମହାନ୍ ଅବତାର ଆବିର୍ଭୂତ ହୋଇଥିଲେ, ଯାହାଙ୍କ ଦେହର ବର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ୟାମଳ ଏବଂ ତାହାଙ୍କ ନାମ ‘କାହିନ୍’ ଅର୍ଥାତ ‘କହ୍ନେୟା’ ବା ‘କୃଷ୍ଣ’ ଥିଲା।
ବିଗତ ୮୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ମୁସଲମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ଭାବଧାରା ଉଜ୍ଜୀବିତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ଦାଇଲାମୀଙ୍କୁ ଏହି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହଦିସରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଗଭୀର ଭାବରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିଥିଲା।
ଦ୍ୱାରିକାଧିପତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତାର ଅଷ୍ଟାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ କହିଛନ୍ତି: ‘ଈଶ୍ୱର ସର୍ବ ଭୂତାନାମ୍ ହୃଦ୍ଦେଶେଽର୍ଜୁନ ତିଷ୍ଠତି’। ପୁଣି ‘ମାମେକଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ’ ଅର୍ଥାତ ଈଶ୍ୱର ସର୍ବବ୍ୟାପକ, ସେ ତୁମ ହୃଦୟରେ ବିରାଜିତ। ତାଙ୍କୁ ପାଇବାକୁ ହେଲେ ମୋହରି ଶରଣ ପଶ। ‘ଅହଂ ତ୍ୱାଂ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟୋ ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି ମା ଶୁଚଃ।’ ତା’ହେଲେ ଯାଇ ମୁଁ ତୋତେ ସମସ୍ତ ପାପରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ମୋକ୍ଷ ପ୍ରଦାନ କରିବି। (ଅଧ୍ୟାୟ ୧୮, ଶ୍ଳୋକ ୬୧-୬୬)