ଜଣେ ଧନୀ ଓ କୃପଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଘରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲାବେଳେ ଜଣେ ସାଧୁ ଆସି ଦ୍ୱାରଦେଶରେ ଭୋଜନ ପାଇଁ କିଛି ମାଗିଲେ। ବ୍ୟକ୍ତିଟି ସେଥିକୁ କର୍ଣ୍ଣପାତ ନ କରିବାରୁ ,ଘର ଭିତରୁ ଗୁଣବତୀ ନୂଆବୋହୂଟି ସାଧୁଙ୍କୁ କହିଲା,”ବାବା! ଆମେ ତ ଆଜି ‘ବାସିରୁଟି’ ଖାଉଛୁ, କାଲି ଉପାସ ରହିବୁ। ଆପଣଙ୍କୁ କ’ଣ ବା ଦେବୁ?“ ଏକଥା ଶୁଣି ସାଧୁ ବୋହୂକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରି ଚାଲିଗଲେ। ଏ ସବୁକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ପରିବାରର ସମ୍ମାନହାନି କରିଥିବାରୁ ଶ୍ବଶୁର ବୋହୂକୁ ବାପଘରକୁ ବିଦାକରିଦେବା ପାଇଁ ତା’ର ବାପା, ଭାଇଙ୍କୁ ଡକାଇଲେ। ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନରେ ବୋହୂଟି କହିଲା,”ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ ମୋ’ ଶ୍ୱଶୁର,ଶାଶୁ କିଛି ପୁଣ୍ୟକର୍ମ କରିଥିଲେ ବା ‘ରୁଟି’ ସେକିଥିଲେ ବୋଲି ଏ ଜନ୍ମରେ ବା ଆଜି ଧନଶାଳୀ ହୋଇ ତା’ର ଫଳଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏ ଜନ୍ମରେ କୌଣସି ପୁଣ୍ୟକର୍ମ, ଦାନ, ଧର୍ମ କରୁନାହାନ୍ତି ବା ‘ରୁଟି’ ସେକୁନାହାନ୍ତି। ତେଣୁ ଆସନ୍ତା ଜନ୍ମ ବା କାଲି ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ପୁଣ୍ୟ କର୍ମଫଳ ଭୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତହେବେ ବା ଉପାସ ରହିବେ। ଆମେ ଯେହେତୁ ନିଜ କର୍ମଫଳ ଅନୁଯାୟୀ ସେହି ପରିବାରର ସଦସ୍ୟ ଅଛୁ, ଆମକୁ ମଧ୍ୟ ସେହି ସମଦଶା ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଯଦି ଏପରି କଥା କହିବାରେ ମୋର କିଛି ତୃଟିଥାଏ, ମୋତେ କ୍ଷମାଦେବେ।“ ଏଭଳି ଉତ୍ତରରେ ସମସ୍ତେ ନିରୁତ୍ତର ହୋଇଗଲେ। କାରଣ ନ ଥାଇ ଏ ଦୁନିଆରେ କିଛି ହୁଏ ନାହିଁ। ସବୁକଥାର ପଶ୍ଚାତଭାଗରେ କିଛିନା କିଛି କାରଣ ଅବଶ୍ୟ ରହିଛି। ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିଟି ଏଜନ୍ମରେ ମନ୍ଦକର୍ମ କରି ମଧ୍ୟ ଭଲରେ ଅଛି, ତେବେ ବୁଝିବାକୁ ହେବ ସେ ‘ବାସି’ ଖାଉଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ ଯେଉଁ ଭଲକାମ କରିଛି, ଭଲଚିନ୍ତା କରିଛି, ଏଜନ୍ମରେ ତା’ର ଭଲ ଫଳ ଭୋଗୁଛି। ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିଟି ଏ ଜନ୍ମରେ ଭଲକର୍ମ କରି ମଧ୍ୟ ମନ୍ଦଫଳ ଭୋଗୁଛି, ବୁଝିବାକୁ ହେବ, ସେ ମଧ୍ୟ ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ କିଛି ମନ୍ଦକର୍ମ କରିଛି। ଏ ସଂସାରରେ ସମସ୍ତେ ନିଜ ପୂର୍ବ କର୍ମଫଳରୂପୀ ‘ବାସିରୁଟି’ ହିଁ ଖାଉଛନ୍ତି।
କର୍ମ ତ୍ରିବିଧ, ଯଥା- ପ୍ରାରବ୍ଧ: ଯେଉଁ କର୍ମ ପୂର୍ବେ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ବର୍ତ୍ତମାନ ଫଳଦାନ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲାଣି। କ୍ରିୟମାଣ: ବର୍ତ୍ତମାନ (ଏଇ) ଜନ୍ମରେ କରାଯାଉଥିବା କର୍ମ। ସଞ୍ଚିତ: ପୂର୍ବରୁ ଏ ଜନ୍ମକୁ ସାଇତା ହୋଇଥିବା କର୍ମଫଳ ବା ଏଇଜନ୍ମରୁ ଆସନ୍ତା ଜନ୍ମକୁ ସାଇତା ହେବାକୁ ଥିବା କର୍ମଫଳ। ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ନିଜ କର୍ମଫଳ ଭୋଗିବାକୁ ହିଁ ପଡ଼ିବ। ଯିଏ ଯେଉଁ କର୍ମ ଇଚ୍ଛାକଲେ କରିପାରିବ। ସେଥିପାଇଁ କାହାରିକୁ ମନାନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଫଳଭୋଗ କରିବାରେ ସମସ୍ତେ ପରାଧୀନ। ଫଳଭୋଗ କଲାବେଳେ କେହି ମନାକରି ପାରିବେନାହିଁ, ଏମିତି ମନ୍ଦଫଳ ମୋତେ କାହିଁକି ମିଳିଲା କିମ୍ବା କେହି ଉଲ୍ଲସିତ ହେବେ ନାହିଁ, ଏମିତି ଭଲଫଳ ମୋତେ କାହିଁକି ମିଳିଲା। ଦୁଃଖ ଭୋଗକଲେ ପାପ କର୍ମଫଳ ଓ ସୁଖ ଭୋଗକଲେ ପୁଣ୍ୟ କର୍ମଫଳ ଶେଷ ହୋଇଆସେ। ଦୁଃଖଭୋଗ କଲାବେଳେ ମଧ୍ୟ ଯଦି ଧୈଯ୍ୟର ସହିତ ପୁଣ୍ୟକର୍ମ(ସତ୍କର୍ମ) କରାଯାଏ, ତେବେ ଏଇ ଜନ୍ମ ଓ ଆସନ୍ତା ଜନ୍ମକୁ ପୁଣ୍ୟଫଳ ସଞ୍ଚିତ ରୂପେ ଜମା ହୋଇଯାଏ। କିନ୍ତୁ ସୁଖଭୋଗ କରୁଥିବାବେଳେ ପୁନଶ୍ଚ ଯଦି ପୁଣ୍ୟକର୍ମ ନ କରି ପାପକର୍ମ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏଇ ଜନ୍ମ ଓ ଆସନ୍ତା ଜନ୍ମକୁ ପାପଫଳ ସଞ୍ଚିତ ରୂପେ ଜମାହୋଇଯାଏ।
ଆମେ ଭୁଲ୍ କରୁଛେ କି ଠିକ୍ କରୁଛେ, ତା’ ପାଇଁ ଈଶ୍ୱର ଦିନ ଓ ରାତି ରୂପୀ ଦୁଇଟି ସାକ୍ଷୀ ଖଞ୍ଜିଦେଇ ସବୁ ଦେଖୁଛନ୍ତି। ସ୍ବର୍ଗାଦିଲୋକ ସୁଖଭୋଗର ଏବଂ ନର୍କ ଦୁଃଖଭୋଗର ସ୍ଥାନ। ମନୁଷ୍ୟଜନ୍ମ ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ ଭୋଗକରିବା ପାଇଁ ମିଳିନାହିଁ। ଯେଉଁମାନେ ଦୁର୍ଲଭ ମନୁଷ୍ୟଜନ୍ମ ପାଇ ମଧ୍ୟ ସାବଧାନ ନ ଥାନ୍ତି,ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୁର ଗତାନୁଗତିକ ପ୍ରବାହରେ ପଡିଥାଆନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା କେବଳ କର୍ମଭୋଗର ଜନ୍ମ। ପ୍ରକୃତରେ ସୁଖଦୁଃଖରୁ ଊର୍ଦ୍ଧକୁ ଉଠିବା ପାଇଁ,ଅର୍ଥାତ୍ ମୁକ୍ତିପାଇବା ପାଇଁ ହିଁ ଦୁର୍ଲଭ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ମିଳିଛି। ତେଣୁ ଏହାକୁ ‘କର୍ମଭୋଗ’ର ଜନ୍ମ ନ କହି ‘ସାଧକ’ର ଜନ୍ମ କହିବା ଯଥାର୍ଥ ହେବ। ଈଶ୍ବର କୌଣସି ଦୋଷୀକୁ ଦଣ୍ଡ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ କି ଶିଷ୍ଟକୁ ପୁରସ୍କୃତ କରନ୍ତି ନାହିଁ। ସେମାନଙ୍କର ନିଜ କର୍ମ ହିଁ ସବୁଫଳ ଦେଉଥାଏ। ସେଥିପାଇଁ ଅନ୍ୟ କେହି ଦାୟୀ ନୁହନ୍ତି। କୌଣସି କାଳରେ, କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ନିୟମର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟେ ନାହିଁ। ଈଶ୍ବର କଦାପି କାହାରି ଧନସମ୍ପଦ ବା ସୁଖ ପାଇଁ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ବା ଦୁଃଖ ପାଇଁ ଦାୟୀ ନୁହନ୍ତି। ସମସ୍ତେ ନିଜର ସୁକୃତି ପାଇଁ ସୁଖ ଓ ଦୁଷ୍କୃତି ପାଇଁ ଦୁଃଖ ଭୋଗକରନ୍ତି। କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସୁଖରେ ଆମେ ଖୁସିହେଉ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ଦୁଃଖରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇପଡୁ। ଯେହେତୁ ଆମେ ସୁଖଦୁଃଖ ଭୋଗର କାରଣ ବା ତାଙ୍କ ପୂର୍ବଜନ୍ମର ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଜାଣି ନ ଥାଉ। ଆମେ ନିଜ ଚେତନାର କ୍ରମାଗତ ବିକାଶ ଓ ଯୋଗ୍ୟତା ବଢ଼ାଇବା ଦ୍ୱାରା ଭାଗ୍ୟକୁ ବଦଳାଇ ପାରିବା। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସହଜମାର୍ଗ ଖୋଜିବା ନିଜର ଅଜ୍ଞାନତା।