ସମୀରା। ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ସ୍କୁଲ ଛାତ୍ରୀ। ପାଠ ପଢ଼ିବାକୁ ପ୍ରବଳ ଆଗ୍ରହ। ମାତ୍ର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଯୋଗୁ ବାପମାଆ ବନ୍ଦକରିଦେଲେ ତା’ର ପାଠପଢ଼ା। ମନ ବୁଝିଲା ନାହିଁ। ପାଠ ପଢ଼ିବା ଆଶାରେ ସମୀରା ପଳାଇଲା ମୁମ୍ବାଇରେ ରହୁଥିବା ତା’ର ଭିଣୋଇଙ୍କ ପାଖକୁ। ଦୁଃଖ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା ସେଇଠି। ଭିଣୋଇ ବିଶ୍ୱାସରେ ବିଷ ପକାଇଲେ। ମାତ୍ର କେଇ ହଜାର ଟଙ୍କା ବିନିମୟରେ ତାକୁ ବିକ୍ରି କରିଦେଲେ ଜଣେ ଯୌନ ବ୍ୟବସାୟୀକୁ। କାମାଥିପୁରା ରେଡ୍ ଲାଇଟ୍ ଏରିଆ ହୋଇଗଲା ତା’ର ନୂଆ ଠିକଣା। ବିନିମୟରେ ମିଳୁଥିଲା ଦିନକୁ ଦୁଇଓଳି କିଛି ଖାଇବାକୁ ଆଉ ନିର୍ଯାତନା। ସାଥି ଝିଅମାନଙ୍କ ସହିତ ଥରେ ସେମାନଙ୍କୁ ନିଆଯାଇଥିଲା ଗୋଟିଏ ପଞ୍ଚତାରକା ହୋଟେଲକୁ। ସୌଭାଗ୍ୟକୁ ସେଦିନ ପୋଲିସ ଚଢ଼ାଉ କଲା ସେହି ହୋଟେଲ ଉପରେ। ସାଥି ଝିଅମାନେ ପୋଲିସ ଭୟରେ ଲୁଚିଗଲା ବେଳେ ସମୀରା ମନରେ ସାହସ ବାନ୍ଧିଲା। ଉଦ୍ଧାର ପାଇବା ଆଶାରେ ପୋଲିସ ହାତରେ ଧରାଦେଲା। ସେହିଠାରୁ ତା’ର ଦୁଃଖଭରା କାହାଣୀର ଅନ୍ତ ଘଟିଥିଲା। ଏହି ଘଟଣାଟି ଥିଲା ୨୦୨୧ ଫେବୃୟାରୀ ମାସର କଥା।
ସେହିପରି ସହରରେ ଚାକିରି କରାଇଦେବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ଦାର୍ଜିଲିଂର ଗୋଟିଏ ଝିଅକୁ ଜନୈକ ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତି ନେଇଯାଇଥିଲା ଦିଲ୍ଲୀ। ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ଝିଅର ଖୋଜଖବର କିଛି ନ ମିଳିବାରୁ ତା’ ବାପମାଆ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ ସ୍ବେଚ୍ଛାସେବୀ ସଙ୍ଗଠନ ‘ମାର୍ଗ’ର। ମାର୍ଗର ବହୁ ଉଦ୍ୟମ ପରେ ଝିଅଟି ଉଦ୍ଧାର ହୋଇଥିଲା ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଯାତିତ ଅବସ୍ଥାରେ। ପଞ୍ଜାବର ଜନୈକା ମହିଳାଙ୍କୁ ଅପହରଣ କରି ସୁଦୂର ଓମାନ୍ରେ ବିକ୍ରି କରାଯାଇଥିଲା। ସେଠାରେ ସେ ବଳାତ୍କାରର ଶିକାର ହେଲେ। ଶେଷକୁ ପଞ୍ଜାବ ପୋଲିସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲା ତାଙ୍କୁ। ବାଂଲାଦେଶର ଜଣେ ଆଠବର୍ଷର ବାଳକକୁ ସାଉଦି ଆରବରେ ଓଟଶାଳାରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲା ସେ ଦେଶର ପୋଲିସ। ରୋଜଗାର କରିବା ଆଶାକରି ଘର ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଉଥିବା କେଉଁ ଯୁବକର ଶବ ଗାଁକୁ ଫେରିଲାଣି ତ ଆଉ କେଉଁ ଦାଦନ ହାତ କି ଗୋଡ଼ ହରାଇ ଫେରୁଛି ନିଜ ଭିଟାମାଟିକୁ। ଆଉ କେତେକ ନିର୍ଯାତନା ସହି ନ ପାରି ମୁକ୍ତ ହେବାକୁ ସରକାରଙ୍କୁ କାକୁତିମିନତି ହେଉଛନ୍ତି ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ। ଇଏ ତ ଗଲା କେତେକ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଥିବା ନିର୍ଯାତିତଙ୍କ ଘଟଣା। ଆହୁରି ବହୁତ ନିଖୋଜ ନିରୁଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପତ୍ତା ଆଦୌ ମିଳିପାରୁନାହିଁ। ଏହି ଲେଖକର ଜଣେ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଭାଇ ୩୦ ବର୍ଷ ହେଲା ନିଖୋଜ ହୋଇଯାଇଛି କଲେଜ ଯିବା ରାସ୍ତାରୁ। ଯାଜପୁର ଅଞ୍ଚଳର ପିହୁ ନାମ୍ନୀ ଅଢ଼େଇ ବର୍ଷର ଶିଶୁ ନିଖୋଜ ହେଲାଣି ୩ ବର୍ଷ ହେଲା। ତା’ର ପତ୍ତା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମିଳିନାହିଁ। ଏମିତି ଅନେକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ।
ସଦ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ଏନ୍ସିଆର୍ବି ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ, ଦେଶରେ ୨୦୧୯-୨୧ ତିନି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୩ ଲକ୍ଷ ୧୩ ହଜାରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ମହିଳା ଓ ବାଳିକା ନିଖୋଜ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି। ସେଠାରେ ୧ ଲକ୍ଷ ୯୮ ହଜାର ୪୧୪ ଜଣ ନିଖୋଜ ହୋଇଛନ୍ତି। ଆମ ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାନ ହେଉଛି ୪ର୍ଥ। ଏଠାରୁ ୭୦ ହଜାର ୨୨୨ ଜଣ ମହିଳା ଓ ୧୬ ହଜାର ୬୪୯ ବାଳିକା ନିଖୋଜ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ଶିଶୁ ଅପହରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା ବେଳେ ଓଡ଼ିଶା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ୪ର୍ଥ ସ୍ଥାନରେ। ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ୯ ହଜାର ୪୧୬ ଜଣ ଶିଶୁ ଅପହୃତ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୫ ହଜାର ୧୩୫। ଓଡ଼ିଶାରେ ଦିନକୁ ୧୨ ଶିଶୁ ନିଖୋଜ ହେଉଛନ୍ତି। ଦେଶରେ ମୋଟ୍ ନିଖୋଜଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ା ୨୭ ଭାଗ ହେଉଛନ୍ତି ଶିଶୁ ଏବଂ ପ୍ରତି ୩ ଶିଶୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୨ ଜଣ ହେଉଛନ୍ତି ବାଳିକା।
ଜାତିସଂଘର ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ, ନିଖୋଜ ବା ଅପହୃତ ହେଉଥିବା ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ୩ଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇଥାଏ। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ଯୌନ ବ୍ୟବସାୟ, ଶ୍ରମ ବଜାର ଓ ଅଙ୍ଗ ପ୍ରତିରୋପଣ। ବାଳିକା ଓ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଦେହ ବ୍ୟବସାୟରେ ଲିପ୍ତ କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଆଉ କେତେକ ବାଳିକାଙ୍କୁ ବିବାହ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେଉଁଠି ବିକ୍ରି କରାଯାଇଥାଏ। କେତେକ ବାଳିକା ଡ୍ୟାନ୍ସବାର୍ରେ ଦର୍ଶକଙ୍କ ମନୋରଞ୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି, ଆଉ କେତେକ ଅଶ୍ଳୀଳ ଚିତ୍ର ଓ ଭିଡିଓ ଉତ୍ତୋଳନରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି। ବାଳକମାନଙ୍କୁ ଭିକ୍ଷାବ୍ୃତ୍ତି, ଘରୋଇ ଚାକର, କୃଷି ଶ୍ରମିକ, ଇଟାଭାଟି ଶ୍ରମିକ, ନିଶା କାରବାର, ଓଟ ଦୌଡ଼ ଓ ସର୍କସ୍ ଆଦିରେ କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। ବଜାର ସହରରେ ଶହ ଶହ ସଂଖ୍ୟାରେ ଶିଶୁ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରୁଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଏହା ପଛରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ର଼୍ୟାକେଟ୍ କାମ କରୁଥାଏ। ସେମାନଙ୍କୁ ଗଣ୍ଡାଏ ଖାଇବାକୁ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କ ଦୈନିକ ଆୟକୁ ମାଲିକମାନେ ହାତେଇଥା’ନ୍ତି। ଅଧିକ ଆୟ ପାଇଁ ମାଲିକମାନେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବିକଳାଙ୍ଗ କରିବାକୁ ପଛାନ୍ତିନାହିଁ। ଉପସାଗରୀୟ ଦେଶରେ ଓଟ ଦୌଡ଼ ଗୋଟିଏ ଜନପ୍ରିୟ କ୍ରୀଡ଼ା। ଓଟ ପିଠିରେ ସାଧାରଣତଃ ୮-୧୦ ବର୍ଷର ପିଲାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଇଥାଏ। ଦୌଡ଼ବେଳେ ଓଟ ପିଠିରୁ ପିଲାଟି ଖସି ତଳେପଡ଼ି ମରିଗଲେ ବା ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଗଲେ ମାଲିକର କିଛି ଯାଏଆସେ ନାହିଁ। ଏହି ପିଲାମାନଙ୍କର ଓଜନ କମ୍ ରଖିବାକୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଦ୍ଧାହାରରେ ରଖାଯାଏ କିମ୍ବା ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ସକ୍ ଦେଇ ଓଜନ ହ୍ରାସ କରାଯାଇଥାଏ। ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ, ବାଂଲାଦେଶରୁ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଖର୍ଦ୍ଦି କିମ୍ବା ଅପହରଣ କରି ଓଟ ମାଲିକମାନଙ୍କୁ ବିକ୍ରି କରାଯାଇଥାଏ। ୟୁନିସେଫ୍ର ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ୨୦୦୫ରେ ୩ ହଜାରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ପିଲା ଏହି ଓଟ ଦୌଡ଼ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲେ। ଜାତିସଂଘର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଫଳରେ ଏବେ ବାଳକମାନଙ୍କ ପରିବର୍ତ୍ତେ ରୋବଟ୍ର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଆଇନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ଦେଶ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁନାହାନ୍ତି।
ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଏହି ମାନବ ଚାଲାଣ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି। ଏପରି ଏକ ଜଘନ୍ୟ ଅପରାଧକୁ ରୋକିବାକୁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇପାରିନାହିଁ। ଆମ ଦେଶରେ ‘ଦି ଇମୋରାଲ ଟ୍ରାଫିକ୍ (ପ୍ରିଭେନ୍ସନ୍)ଆକ୍ଟ-୧୯୫୬’ ଅନୁଯାୟୀ ଜଣେ ଚାଲାଣକାରୀକୁ ୧୦ ବର୍ଷ ଜେଲଦଣ୍ଡ ସହିତ ଜରିମାନା ଦେବାର ଆଇନ ଅଛି। ମାତ୍ର ତାହା ମାନବ ଚାଲାଣକୁ ବନ୍ଦ କରିପାରିନାହିଁ।
– ରବିନାରାୟଣ ସାମଲ
ମୋ: ୭୯୭୫୦୪୬୪୮୬