ଯାଜପୁର,୬। ୯(ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ ବେହେରା): ଯନ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ଓଡ଼ଶାର ସବୁ ଖଣି ଖୋଳାଯାଉଛି। ଫଳରେ ଅଧିକାଂଶ ସ୍ଥାନୀୟ ଖଣି ଶ୍ରମିକମାନେ ହାତବାନ୍ଧି ବସି ରହିଛନ୍ତି। ୧୯୮୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବହୁ ହଜାର ଖଣି ଶ୍ରମିକ ଛୁଆପିଲାଙ୍କୁ ଧରି ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଖଣି ଅଞ୍ଚଳରେ କାମ କରୁଥିଲେ। ଏବେ ପ୍ରାୟ ୪୦ ବର୍ଷ ହେଲା ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଶ୍ରମିକଙ୍କ ଦାନା ଛଡ଼ାଇ ନେଇଛି। ଯାଜପୁର ଏବଂ କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲାରେ ଥିବା ଖଣି ଖାଦାନରେ ଶତାଧିକ ଖଣି ଶ୍ରମିକ ପରିବାର ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି। ଏଠାକାର ମୂଲ୍ୟବାନ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦରେ ଅନେକ କମ୍ପାନୀ ସେମାନଙ୍କ ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଛନ୍ତି। ତେବେ ଜିଲାର ଖଣି ଖାଦାନଗୁଡିକରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁ ଖଣି ଶ୍ରମିକ ବୃତ୍ତି ହରାଇ କ୍ଷୁଧାର ଶିକାର ହେଉଛନ୍ତି। ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କ୍ଷୁଧାମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଆଶୁ ସମାଧାନ ପାଇଁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳବାସୀ ୨୦୧୫ରୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରି ଆସୁଥିଲେ ହେଁ କିଛି ସୁଫଳ ମିଳୁନାହିଁ। ଫଳରେ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତି ବିରୋଧାଭାସ ଦେଖାଦେବାସହ ଅସନ୍ତୋଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି। ବିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରମିକ ନେତା ମାୟାଧର ନାୟକ ଖଣିରୁ ମେଶିନ ହଟାଇ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ନିୟୋଜନ କରିବାକୁ ଦାବି କରିଛନ୍ତି।
ଯାଜପୁର, କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲାରେ ଲୋକେ ଖଣି ଓ ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳରେ କାମ କରି ନିଜର ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଉଛନ୍ତି। ଖଣି ଖନନ ଓ ଟ୍ରକ ଲୋଡିଂ ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଞ୍ଚଳବାସୀ ସେମାନଙ୍କ ଜମି, ଜଳ, ଜଙ୍ଗଲ, ଭିଟାମାଟି ଓ ଚାଷଜମି ସମର୍ପଣ କରି ସାରିଛନ୍ତି। ଖଣି ଖାଦାନ ପୂର୍ବରୁ ଲୋକେ କୃଷି, ପ୍ରାଣୀପାଳନ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେଉଥିଲେ। ଖଣି ଉତ୍ତୋଳନ ହେବାପରେ ସେଠାରେ କାମ କରି ନିଜର ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରି ଆସୁଥିଲେ। ଏବେ ଖଣିରେ କାମ କରିବା ବ୍ୟତୀତ ସେମାନଙ୍କ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ବୃତ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଖଣିରେ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ବୃଦ୍ଧି ଅନେକ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ଦାନା ଛଡ଼ାଇଛି। ଏଥିଯୋଗୁ ଖଣିକୁ ନେଇ ଗଢ଼ିଉଠିଥିବା ଦୋକାନ ବଜାର, ବ୍ୟବସାୟିକ ସଂସ୍ଥାଗୁଡିକ ଗୁରୁତର ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ବନ୍ଦ ହେବାକୁ ବସିଛି। ସରକାର କୌଣସି ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ ନ କରିବା କାରଣରୁ ଖଣି ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ନିଜର ଜୀବନ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିବା ଗରିବ ଲୋକଙ୍କ ପାରିବାରିକ ସ୍ଥିତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋଚନୀୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି। ଅଧିକାଂଶ ପରିବାରରେ କ୍ଷୁଧାର ଚିତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି। ଏଠାରେ କାମଧନ୍ଦା ନ ଥିବା କାରଣରୁ ଲୋକେ ଘର ପରିବାର ଛାଡ଼ି ରାଜ୍ୟ ବାହାରକୁ ଦାଦନ ଖଟିବାକୁ ଗଲେଣି। ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନଜୀବିକାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ୨୦୧୭-୧୮ରେ ଖଣି କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଦାୟିତ୍ୱ ନ୍ୟସ୍ତ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଆଧାରରେ ପୂର୍ବପରି ଖଣି ଖାଦାନଗୁଡିକରେ ଲୋକଙ୍କୁ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ଦାବି ହୋଇଛି। ୨୦୧୮ ଫେବୃୟାରୀରେ ଅଞ୍ଚଳବାସୀ ଏହିମର୍ମରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ୧୨ ଦଫା ସମ୍ବଳିତ ସ୍ମାରକପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଏନେଇ ଉପଯୁକ୍ତ ତଦନ୍ତ କରି ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଶିଳ୍ପ ବିଭାଗର ତତ୍କାଳୀନ ଅଧସ୍ତନ ସଚିବ ପ୍ରଦୀପ କୁମାର କୁଅଁର ୬ା୩ା୨୦୧୮ରେ ଶ୍ରମ, ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ, ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି, ଜଙ୍ଗଲ ଓ ପରିବେଶ, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ, ପରିବହନ ଆଦି ବିଭାଗର ଯୁଗ୍ମ ସଚିବମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଜାରି କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଏଯାଏ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ନାହିଁ। କୌଣସି ଖଣିରେ ମେଶିନ ହଟାଓ ଆନ୍ଦୋଳନ ହେଉ ନଥିବାରୁ ମାଲିକ ଓ ଠିକାଦାରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ସହଜ ହେଉଛି। ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରୁ ମାତ୍ର ୫ଭାଗ କୁଲି, ମଜୁରିଆ କାମ କରୁଛନ୍ତି। ପ୍ରାୟ ଅଧିକାଂଶ ଖଣିରେ ବାହାର ରାଜ୍ୟର ଠିକାଦାର, ଖଣି ଲିଜଧାରୀ, ଏପରିକି କେତେକ ଶ୍ରମିକ କର୍ମଚାରୀ ସୁକିନ୍ଦା ଅଞ୍ଚଳକୁ ଦଖଲ କରିଛନ୍ତି। ବିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରମିକ ନେତା ମାୟାଧର ନାୟକ କହିଛନ୍ତି ଏଠାକାର ଶ୍ରମିକ ପରିବାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଅର୍ଦ୍ଧାହାର, ଅନାହାରରେ ଭୋକରେ ଆଉଟୁପାଉଟୁ ହେଉଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ଦୁଃଖ କେହି ଶୁଣିବାକୁ ନାହାନ୍ତି। ଶ୍ରମ ଓ ଖଣି ବିଭାଗ ନିଦାବିଷ୍ଣୁ ସାଜିଛନ୍ତି। ତେଣୁ ମେଶିନ ହଟାଇବା ପାଇଁ ଦୁର୍ବାର ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।