ସେତେବେଳେ ବାପା ଥିଲେ ଆମ ପରିବାରର ଏକମାତ୍ର ଉପାର୍ଜନକ୍ଷମ ବ୍ୟକ୍ତି। ଜମିବାଡ଼ି ଅଧିକ ଥିଲା ବୋଲି ମୋ ସାନ ଜେଜେମା’ ତାଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷକତା କରିବାକୁ ଦେଇ ନ ଥିଲା। ବାପା ଥିଲେ ଚାରିଜଣ ବାପାମାଆଙ୍କର ଏକଇର ବଳା। ବଡ଼ ଜେଜେ ମାଇନର ସ୍କୁଲ ହେଡ଼ ମାଷ୍ଟର ପଦରୁ ଅବସର ନେଇ ମାସକୁ ପେନସନ ପାଉଥିଲେ ଷାଠିଏ ଟଙ୍କା। ଘରଖିଆ ଗୋତି କୋଠିଆ, ବଳଦ ପୋଢ଼ ହଳ ହଳିଆଙ୍କୁ ନେଇ ଖୁବ ଭଲ ଧାନ ଅମଳ ହେଉଥିଲା ଆମର। ଖଳା ବାଡ଼ିରୁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ପରିବା ଓ ଶାଗ, ଆଉ ଆଟ ଜମିରୁ ମୁଗ ବିରି କୋଳଥ, ଚଣା, ଚିନାବାଦାମ ଆଦି। କୌଣସି କଥାରେ ଅଭାବ ନ ଥିଲା।
କେଜାଣି କାହା ନଜର ଲାଗିଗଲା ଆମ ପରିବାରକୁ ହଠାତ୍ ମାଡ଼ି ଆସିଲା ଦୁର୍ଦ୍ଦିନ। ଗାଆଁ ରାଜନୀତିରେ ବାପା ମୁଣ୍ଡ ନ ପୂରାନ୍ତେ, ଆଉ ଯେତେ ଅଘଟଣ ନ ଘଟନ୍ତା। ଗାଆଁର କେତେକ କୁଟିଳ, ଦୁଷ୍ଟ, ନ୍ୟସ୍ତସ୍ବାର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତି ଗ୍ରାମ ପାଣ୍ଠିକୁ ଆତ୍ମସାତ କରିବାରେ ଲାଗିଥିଲେ। ଗାଆଁ ପଞ୍ଚାୟତରେ ସେମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବାପା ହିଁ ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି, ଯିଏ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ। ତହିଁର ଭୟଙ୍କର ପରିଣାମ ଭୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ଆମ ପରିବାରକୁ। ସେମାନେ ବାପାଙ୍କୁ ଫସାଇ ଦେଲେ ତିନୋଟି ମିଛ ମକଦ୍ଦମାରେ। ଚିନି କିରୋସିନି ଡିଲରଶିପ ବି ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ। ଗାଆଁର ତେଜରାତି ଦୋକାନ, ନିଆଁପାଣି, ଲୋକଙ୍କ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା ସବୁ ବନ୍ଦ। ଗୋତି କୋଠିଆ, କାମ ଛାଡ଼ିଦେଲେ। ଚାଷବାସ ଠପ। ସ୍କୁଲ କିନ୍ତୁ ଯାଉଥିଲି ନିୟମିତ।
ଶ୍ରେଣୀରେ ଥିଲି ପ୍ରଥମ। ସାଙ୍ଗମାନେ ବି କେହି ମୋ ସହ ମିଶୁ ନ ଥିଲେ। ଭାରି କଷ୍ଟ ଭୋଗିଲି। ମାଆ ଆଶ୍ୱାସନା ଦିଏ, ସବୁ ଠିକ ହେଇଯିବ। ବାହା ହେଇ ଆସିଲା ବେଳେ ମାଆକୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ପ୍ରୌଢ଼ଶିକ୍ଷା ମାଷ୍ଟରାଣୀ ଚାକିରି। ବୋହୂ କମାଣି କିଏ ଖାଇବ ବୋଲି ଜେଜେମା ହିଁ ଛଡେଇଥିଲା। ବାପାମାଆ ଅନେକ ସମୟରେ କଥା ହେଇଥିବାର ମୁଁ ଶୁଣିଥିଲି, ଚାକିରି ଥିଲେ ହୁଏତ ଆମେ ଏତେ ଅପଦସ୍ତ ହେଉ ନ ଥାନ୍ତେ କି ଅଭାବ ଘୋଟି ନ ଥାନ୍ତା। ମୁଁ ସେତେବେଳକୁ ସପ୍ତମରେ। ସେଦିନଠୁ ମନେମନେ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲି, ପାଠପଢ଼ି, ଚାକିରି ଖଣ୍ଡେ କରି ନିଜ ଗୋଡ଼ରେ ଠିଆହେବି। ଘରକୁ କଚେରି ପଶିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛାଡେ। ଓକିଲ ପୋଷା ବେପାର। ଅଧିକାଂଶ ଦିନ ବାପା ଗାଆଁ ପାଖ ସହରକୁ ଦୌଡ଼ନ୍ତି ଓକିଲ ପାଖକୁ। ଘର ପଛେ ସରିଯାଉ, ଶିର ରହୁ। ଜମିସବୁ ପଡ଼ିଆ। ମାଟି ଫାଟି ଆଁ। ଏମିତି ଗଡ଼ିଲା ତିନିବର୍ଷ। ମକଦ୍ଦମା ଗୁଡ଼ିକର ଫୈସଲା ତଥାପି ହୋଇ ନ ଥାଏ। ଗାଁଲୋକ ପୁଣି ଆମସହ ମିଶିଲେ। ମୋ ମାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷା ଫର୍ମ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ହାତରେ ଟଙ୍କାଟେ ନାହିଁ। ଜେଜେଙ୍କ ସ୍ବଳ୍ପ ପେନସନରେ ତାଙ୍କ ଔଷଧ ଆଉ ଘରର ଛୋଟମୋଟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଉଠୁଥିଲା। ବାପା ସେତେବେଳେ ଅନେକଙ୍କ ପାଖରେ ହାତ ପତେଇଥିଲେ। ବିକିବାପାଇଁ ବସ୍ତାଏ ଧାନ ବି ନ ଥିଲା ଘରେ। ମାଆ ଶିଖେଇଲା, ଯା, ତୋ ବଡବାପା (ସମ୍ପର୍କୀୟ)ଙ୍କୁ ମାଗିବୁ। ସେ ନିରାଶ କଲେନାହିଁ ସତ, ହେଲେ ଭଲ କି ଦି ପଦ ଶୁଣାଇଥିଲେ, ”ଟୋକୀ, ଟଙ୍କା କେତେ କଷ୍ଟରେ ହୁଏ ଯେ ତୁ କମେଇଲେ ଜାଣିବୁ।“ ମନ ହୃଦୟ ଆତ୍ମାକୁ ବାଧିଥିଲା। ସେଦିନ ଆଉ ଥରେ ବଜ୍ର ଶପଥ ନେଇଥିଲି, ଖୁବ ଭଲ ପଢ଼ି ଚାକିରି କରି ଟଙ୍କା ଉପାର୍ଜନ କରିବି। କାହା ଆଗରେ ହାତ ପତେଇବି ନାହିଁ। ପ୍ଲସ ଟୁ, ପ୍ଲସ ଥ୍ରି, ମାଷ୍ଟର ଡିଗ୍ରୀ, ବିଇଡି, ଗୋଟିଗୋଟି କରି ଚଢ଼ିଲି ଶିକ୍ଷାର ସିଡି। ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ଚାଲିଥାଏ। ସେ ଭିତରେ ଶିକ୍ଷକ ଚୟନ ପରୀକ୍ଷା ଦେଇ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହେଲି। ଯୋଗଦେଲି ବରଗଡ଼ ଶିଶୁ ବିଦ୍ୟା ମନ୍ଦିରରେ। ଦରମା ତ ନୁହଁ, ସେଇଟା ଥିଲା ଦକ୍ଷିଣା। ମାସକୁ ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚ ଶହ ପଚିଶ ଟଙ୍କା। ମାସ ଶେଷକୁ ଦସ୍ତଖତଟିଏ ଦେଇ କ୍ଲର୍କଙ୍କ ଠାରୁ ଯେତେବେଳେ ହାତେଇଲି ପାଞ୍ଚଟି ଗାନ୍ଧୀ ମୁଣ୍ଡିଆ ଶହେ ଟଙ୍କିଆ, ଗୋଟେ କୋଡ଼ିଏ ଟଙ୍କିଆ ଓ ଗୋଟେ ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କିଆ ନୋଟ, ତାଳୁରୁ ତଳିପା ଯାଏଁ ରୋମାଞ୍ଚିତ ହେଇଗଲା ଏକ ପାରିବାପଣର ପୁଲକରେ।
ଆଃ…ସେଇ ଟଙ୍କାର ସ୍ପର୍ଶ, ତାର ବାସ୍ନା ଓ ଆପଣାପଣ ସତରେ ମୋ ପାଇଁ ଅଭୁଲା। ସେଇ ଟଙ୍କାକୁ ମାଆ ହାତରେ ଧରେଇ ଦେଇ ତାକୁ ମୁଣ୍ଡିଆଟେ ମାରିଥିଲି। ବାପାଙ୍କ ଆଖିରେ ଲୁହ ଭର୍ତ୍ତି। ଜେଜେ ଜେଜେମା ସେତେବେଳକୁ ଆକାଶର ତାରା। ହେଲେ ସେମାନଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲା ମୋ ଉପରେ। ମୋ ତଳ ଭାଇକୁ(ଯିଏ ଏବେ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗର ଅଧ୍ୟାପକ) ସେ ଟଙ୍କା ଦେଖେଇ ମାଆ କହିଥିଲା, ଦେଖ ବାବୁ, ନାନୀ ପରି ତୁ ବି ପଢ଼ ଆଉ ଏମିତି ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କର। ସେଇ ଟଙ୍କାରୁ କିଛି ନେଇ ମୋ ଭାଇ ମିଠା କିଣି ଆଣିଥିଲା ଓ ସାରା ପରିବାର ଖୁସିର ପର୍ବ ମନେଇଥିଲୁ। ଏବେ ସେ ଅଭାବ ନାହିଁ କି ସେ ଦୁରବସ୍ଥା ବି ନାହିଁ। ତଥାପି ଶରୀରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ନାୟୁରେ ସଞ୍ଚି ହେଇଛି ସେ ପୁଲକ ସ୍ମୃତି ହୋଇ।