ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଚାଣକ୍ୟ ଜଣେ ଭଲ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ବିଷୟରେ ଅନେକ କଥା କହିଛନ୍ତି। ଏଥି ସହିତ, ସେ ଜଣେ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି, ଯିଏ ସାରା ଜୀବନ ସାଥିରେ ରହିଥାନ୍ତି। ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘ଚାଣକ୍ୟ ନୀତି’ରେ ମଧ୍ୟ ଏପରି ବନ୍ଧୁଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯିଏ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଣିଷ ସହିତ ରହିଥାନ୍ତି। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ସେହି ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ଯେଉଁମାନେ ଜୀବନସାରା ସାଥିରେ ରହିଥାନ୍ତି ।
विद्या मित्रं प्रवासेषु भार्या मित्र गृहेषु च।
व्याधितस्यौषधं मित्र धर्मो मित्रं मृतस्य।।
ଏହି ଶ୍ଳୋକରେ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଘରଠାରୁ ଦୂରରେ ରହୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଜ୍ଞାନଠାରୁ ବଡ଼ ବନ୍ଧୁ ନାହିଁ। ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯିଏ ନିଜ ପ୍ରିୟଜନଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ରୁହନ୍ତି, ଜ୍ଞାନ ତାଙ୍କୁ ଶେଷ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
ସେ ଏହା ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେଉଁ ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ସ୍ବାମୀଙ୍କ ସର୍ବୋତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ, ଯାହାର ପତ୍ନୀ ଭଲ, ସେ ସମାଜରେ ସର୍ବଦା ସମ୍ମାନ ପାଆନ୍ତି।
ଔଷଧ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ। ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଖରାପ ସମୟରେ ଏହାକୁ ଖାଇଲେ ସୁସ୍ଥ ଲାଗିଥାଏ।
ଏଥି ସହିତ, ଚାଣକ୍ୟ ଧର୍ମକୁ ମନୁଷ୍ୟର ଚତୁର୍ଥ ସର୍ବୋତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବିତ ଥିବାବେଳେ କେବଳ ଯେଉଁ ଧର୍ମ ଅର୍ଜନ କରିଥାନ୍ତି। ଏହି ଧର୍ମ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ମଧ୍ୟ ଜୀବିତ କରିଥାଏ।
