ଏହି ଲୋକ ଚାହିଁଲେ ଆଇଏଏସଙ୍କୁ କରିପାରିବେ ନିଲମ୍ବନ, ଏତେ ସହଜ ନୁହେଁ…
08 ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୭।୭: କୌଣସି କାମରେ ଖିଲାପ କଲେ କିମ୍ବା କୌଣସି ସରକାରୀ କଳରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ ଆଇଏଏସ କିମ୍ବା ଆଇପିଏସ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ ହେଉଥିବାର ଶୁଣିଥିବେ। ଚଳିତ ନିର୍ବାଚନରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କାରଣରୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଚିବ ଆଇପିଏସ ଡିଏସ କୁଟ୍ଟେଙ୍କୁ ନିଳମ୍ବନ କରିଥିଲେ। ସେହିପରି ୟୁପିର ଯୋଗୀ ସରକାର ନିକଟରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ କ୍ୟାଡର ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀ ଦେବୀଶରଣ ଉପାଧ୍ୟାୟଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିଛନ୍ତି। ୨୦୨୨ରେ, ତାଙ୍କୁ ପ୍ରୟାଗରାଜରେ ନ୍ୟାୟିକ ରାଜସ୍ବ ପରିଷଦ ପଦରେ ନିଯୁକ୍ତି କରାଯାଇଥିଲା। ତେବେ ତାଙ୍କ ନାଁରେ ଆଲିଗଡରେ ୩୫ଟି ପ୍ଲଟର ମନଇଚ୍ଛା ଲିଜ୍ରେ ନେବା ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଛି। ଦେବୀ ଶରଣଙ୍କ ଉପରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଛି। ଏହି ଘଟଣାର ଗମ୍ଭୀରତା ଦେଖି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଯୋଗୀ ଆଦିତ୍ୟନାଥ ତାଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିଛନ୍ତି।
ତେବେ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିଲମ୍ବନ ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ନିୟମ ରହିଛି। ଯେଉଁ ସରକାର ପାଇଁ ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି। ଯଦି ସେମାନେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ତେବେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏବଂ ଯଦି ସେମାନେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ତେବେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ନିଲମ୍ବନ କରିବାର ଅଧିକାର ଅଛି।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଆଡଭୋକେଟ ଆଶିଷ ପାଣ୍ଡେ କହିଛନ୍ତି, ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ସର୍ଭିସରେ ଆଇଏଏସ, ଆଇପିଏସ ଏବଂ ଆଇଏଫଏସ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଅନୁମତି ବିନା ରାଜ୍ୟ ସରକାର କେବଳ ତିନି ଜଣଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ସେମାନେ ହେଲେ ମୁଖ୍ୟ ଶାସନ ସଚିବ, ଡିଜିପି ଏବଂ ମୁଖ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣ କର୍ମୀ। ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିପାରିବେ, କିନ୍ତୁ କିଛି ନିୟମକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ସେ ଏହି ପିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାନ୍ତି। ଯଦି ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଆଇଏଏସ ପରି ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ସେବା ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରନ୍ତି, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ୪୮ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ କ୍ୟାଡର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରାଧିକରଣକୁ ଏକ ଚିଠି ପଠାଇ ଏହା ଜଣାଇବାକୁ ପଡିବ।
ନିଲମ୍ବନ ହେବାର ଆସନ୍ତା ୧୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସରକାର କ୍ୟାଡର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରାଧିକରଣକୁ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ରିପୋର୍ଟ ପଠାଇବାକୁ ପଡିବ। ଏହି ନିଲମ୍ବନ ୩୦ଦିନ ପାଇଁ ହେବ। ଯଦି ୩୦ ଦିନ ଅର୍ଥାତ ମାସକ ପରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ନିଲମ୍ବନ ଜାରି ରହିବ, ତେବେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ। ଯଦି କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ଏହା ୧୨୦ ଦିନ ପାଇଁ ବୈଧ ରହିଥାଏ। ସେହିପରି ଏହା ମଧ୍ୟ ୧୮୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ୧୮୦ ଦିନ ପାଇଁ ଥରେ ନିଲମ୍ବନ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ, କିନ୍ତୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମୀକ୍ଷା କମିଟିର ସୁପାରିଶ ପରେ ହିଁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହେବ। ଯଦି ଜଣେ ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଉପରେ ଦୁର୍ନୀତି ଅଭିଯୋଗ ଲାଗୁ କରାଯାଏ, ତେବେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ ସମୀକ୍ଷା କମିଟିର ସୁପାରିଶ କ୍ରମେ ତାଙ୍କର ନିଲମ୍ବନ ସର୍ବାଧିକ ୨ ବର୍ଷକୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ।
ତେବେ କ’ଣ ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଆଇଏଏସଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିପାରିବେ? ଉତ୍ତର ହେଉଛି ନା। ଯଦି ମନ୍ତ୍ରୀ କେନ୍ଦ୍ରରେ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟରେ DoPT ରେ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନିଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସୁପାରିଶ କରିପାରିବେ। ନିଲମ୍ବନ ଲାଗୁ କରାଯିବ କି ନାହିଁ ତାହା ରାଜ୍ୟ କିମ୍ବା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସ୍ଥିର କରିବେ।
ଯଦି ଜଣେ ଆଇଏଏସ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ନିଲମ୍ବନ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ଯୋଗାଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକ ନାହିଁ । ଯଦି ସେ ୬୦ଦିନ ଜେଲରେ ରୁହନ୍ତି ତେବେ ଏହାକୁ ନିଲମ୍ବନ ବୋଲି କୁହାଯିବ। ଅର୍ଥାତ ଏହି ସମୟ ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ, ଯଦି ରାଜ୍ୟ ସରକାର ୩୦ ଦିନର ପୃଥକ ନିଲମ୍ବନ ଜାରି ରଖନ୍ତି, ତେବେ ଏହାକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିବା ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଗଣାଯିବ ନାହିଁ। ଏହାର ଅର୍ଥ ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆହୁରି 30 ଦିନ ପାଇଁ ନିଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ପଡିବ।
IAS ଅଧିକାରୀମାନେ ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ସର୍ଭିସର ଏକ ଅଂଶ। ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାର ଅଧିକାର କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଅଛି। ବହିଷ୍କାର କରିବାର ଅଧିକାର ଯିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରେ ସେମାନଙ୍କର ହାତରେ ଥାଏ। ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ସର୍ଭିସେସର ଅଧିକାରୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ, ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିପାରିବେ।