କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଅଫିସ,୧ା୧୧: ଜାତୀୟଉଦ୍ୟାନ ଭିତରକନିକା ଜୈବ ବିବିଧତା ବିଭବ ମଧ୍ୟରେ ବରୁଣେଇ ଦ୍ୱୀପରେ ମା’ ବରୁଣେଇ ଦୀର୍ଘବର୍ଷ ଧରି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ଅଭାବରୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଅପହଞ୍ଚ ହୋଇ ରହିଛି। ଜଳପଥ ହିଁ ଏହି ସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଗମନାଗମନ ପଥ। କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲା ରାଜନଗର ଓ ମହାକାଳପଡ଼ା ବ୍ଲକର ମିଳନସ୍ଥଳ ବରୁଣେଇ ବେଳାଭୂମି ଓ ନିଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲରେ ମା’ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସାତଭାୟା, ଅଲିଭ ରିଡ୍ଲେ କଇଁଛଙ୍କ ମିଳନସ୍ଥଳ ଗହୀରମଥା ଓ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭିତରକନିକାର ଲୁଣା କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରଜନନ କେନ୍ଦ୍ର ଡାଙ୍ଗମାଳ। ସେହିପରି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ରାଜ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ର ବତିଘର ଓ ହୁକିଟୋଲା। ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଶାଖା ହଂସୁଆର ଜଳ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ବରୁଣେଇ ମୁହାଣରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ମିଶୁଛି। ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ମା’ ବରୁଣେଶ୍ୱରୀ ପୂର୍ବରୁ ଚାଳ ଘରେ ପୂଜା ପାଉଥିଲା ବେଳେ ଏବେ ସିମେଣ୍ଟ ଚଉତରା ନିର୍ମାଣ ହୋଇଛି। ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ସଜ୍ଜିତ ମା’ ବରୁଣେଇଙ୍କୁ ବନ ବିଭାଗ ପକ୍ଷରୁ ଅଭୟଦାୟିନୀ ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଉଛି। ଅପରପକ୍ଷରେ ପୀଠସ୍ଥଳ ଏବେ ଦ୍ରୁତ ତଟକ୍ଷୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି। ଗତ ୧୫୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ୱୀପର ସ୍ଥଳ ଭାଗରୁ ୧୫୦ ବର୍ଗ କି.ମି. ତଟକ୍ଷୟରେ ହଜିଯାଇଛି।
ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷକ ଡ. ସର୍ବେଶ୍ୱର ସେଣ, ଡ. ପିଏନ ଗୌରାଙ୍ଗ, ଅଧ୍ୟାପକ କ୍ଷୀତିଶ କୁମାର ସିଂହ, ପରିବେଶବିତ୍ ହେମନ୍ତ କୁମାର ରାଉତ, ପ୍ରଭୁପ୍ରସାଦ ମହାପାତ୍ର ପ୍ରମୁଖ କହିଛନ୍ତି, ବିଭିନ୍ନ ପୁସ୍ତକ ଓ ପତ୍ରିକାରେ ମା’ ବରୁଣେଇଙ୍କୁ ଗଡ ଚଣ୍ଡୀ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି। ନୌଶକ୍ତି ଓ ମା’ ବରୁଣେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ବଳରେ କନିକାର ବୀର ଯୋଦ୍ଧାଗଣ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କଟକର ନବାବଙ୍କୁ ହରାଇଥିଲେ। ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କନିକା ଉପକୂଳସ୍ଥ ବଙ୍ଗୋପସାଗରର ଏକ ଅଂଶକୁ କନିକା ଉପସାଗର, ଧାମରା ନଦୀକୁ କନିକା ନଦୀ ଓ ଉପସାଗର ଉତ୍ତର ଅଂଶ ବାଲିଚରକୁ କନିକା ଦ୍ୱୀପ କୁହାଯାଉଥିଲା। ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟରେ ରାଧାଚରଣ ପଣ୍ଡା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଭଞ୍ଜ ରାଜବଂଶ ଦ୍ୱାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କନିକା ଜୟ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ୪ ଗୋଟି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା। ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରୁ ୪ର୍ଥଟି ସମୁଦ୍ରତଟରେ ଥିବାରୁ କଳଦ୍ୱୀପ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲା। ଏଠାରେ ଥିଲା ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ। ଏଥିସହ ସାଧବଙ୍କ ଧନରତ୍ନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରାଗାର ଥିଲା। ଏହି ଅସ୍ତ୍ରାଗାରର ରକ୍ଷକ ହେଉଛନ୍ତି ମା’ ବରୁଣେଇ। ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ବିଭିନ୍ନ ପୁସ୍ତକରେ ଜଗବନ୍ଧୁ ସିଂହ ତତ୍ରେବ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିବା ବେଳେ ଭଞ୍ଜ କନିକା ପୁସ୍ତକରେ ଦାମୋଦର ସରସ୍ବତୀ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ଐତିହାସିକ ତଥ୍ୟ ସତ୍ତ୍ୱେ ମା’ ବରୁଣେଇ ଐତିହାସିକ ଓ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ଅଛନ୍ତି। ଅପରପକ୍ଷରେ ବରୁଣେଇ ଅଞ୍ଚଳ ଭିତରକନିକାରେ ଥିବାରୁ ୧୯୯୮ରେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିବା ବେଳେ ୨୦୦୨ରେ ରାମସାର ସାଇଟ ବା ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନ୍ୟତା ମିଳିଛି। ୧୮୭୦ରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ୨୦୦ ବର୍ଗ କି.ମି. ଥିବା ବେଳେ ତଟକ୍ଷୟ ଯୋଗୁ ଏବେ ପ୍ରାୟ ୫୦ ବର୍ଗ କି.ମି.ରେ ରହିଛି। ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ଯିବା ପାଇଁ ଜଳପଥ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼େ। ବରୁଣେଇ ଦ୍ୱୀପ ଘାଟରେ ଫେରିଘାଟ, ସୂଚନା କେନ୍ଦ୍ର, ବିଶ୍ରାମାଗାର, ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟାଟେରି ଚାଳିତ ଡଙ୍ଗା ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲେ ଏଠାରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବ। ଫଳରେ ବରୁଣେଇର ପ୍ରାକୃତିକ ବିଭବ ସହ ଇତିହାସ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିବ। ଏଥିସହ ତଟକ୍ଷୟ ପାଇଁ ହେନ୍ତାଳ ବଣ ସୃଷ୍ଟି ଆବଶ୍ୟକା ଅଛି ବୋଲି ସେମାନେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି।