ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୦।୪:ଏପ୍ରିଲ ୧୮ରୁ ଦେଶରେ ଆରମ୍ଭ ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ। ଏହାସହ ସବୁ ଦଳ ନିଜର ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛନ୍ତି। ପ୍ରାୟ ଅଧାରୁ ଅଧିକ ନିଜ ନିଜେର ପ୍ରାର୍ଥୀ ଘୋଷଣା କରି ସାରିଲେଣି ସବୁ ଦଳ। ଏତିକିବେଳେ ଜନତା ଜନାର୍ଦ୍ଦନ ମଧ୍ୟ କାହାକୁ ଭୋଟ୍ ଦେବେ ମନ ବଳାଇ ସାରିଲେଣି। କିନ୍ତୁ ଯଦି ଏକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀର ଲୋକଙ୍କ ମନ ପସନ୍ଦର ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାହାନ୍ତି ତେବେ ସେମାନେ କାହାକୁ ଭୋଟ୍ ଦେବେ? ଏଥିପାଇଁ ମଧ୍ୟ ିଭିଏମରେ ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ନୋଟା ରହିଛି। ତେବେ ଯଦି ଏକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ ନୋଟାରେ ଅଧିକ ଭୋଟ ପଡେ ତେବେ କ’ଣ ହେବ? ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ନୋଟା କ’ଣ, ନୋଟାରେ ଅଧିକ ଭୋଟ ମିଳିଲେ କ’ଣ ହୁଐ?
NOTA ଅର୍ଥ ଉପରୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ । ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ଇଭିଏମ ମେସିନର ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ଆସୁଛି କିନ୍ତୁ ଗତ ଦଶନ୍ଧିରୁ ନୋଟା ବଟନ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ୨୦୧୩ରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୫ ଟି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ନୋଟା ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିଲା। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ପରେ, ୨୦୧୩ ଠାରୁ, ଭୋଟରଙ୍କୁ ସବୁ ନିର୍ବାଚନରେ NOTA ବିକଳ୍ପ ଦିଆଯିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଇଭିଏମ ମେଶିନର ଶେଷ ଭାଗରେ ଏହି ବଟନ୍ ରହିଛି।
ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନାଗରିକମାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ। କାରଣ ଏହା ଏକ ସକ୍ରିୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରତୀକ। କିନ୍ତୁ ଯଦି ଭୋଟରମାନେ କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଯୋଗ୍ୟ ନ ପାଆନ୍ତି ତେବେ କଣ ହେବ? ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି। ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଜଣାପଡିବ ଯେ, କେତେ ପ୍ରତିଶତ ଲୋକ ନିଜ ମନ ମୁତାବକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ପାଇପାରୁ ନାହାନ୍ତି।
NOTA ଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚନରେ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ବଢିଥାଏ। ଏହି ବିକଳ୍ପ ସହିତ ଭୋଟର ନିଜର ନାପସନ୍ଦ ପ୍ରକାଶ କରିପାରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦଳମାନଙ୍କୁ ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ପଠାଏ ଯେ, ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଇଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ। NOTA ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ, ଯଦି ଜଣେ ଭୋଟର କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ ନ କରି ଭୋଟ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ ତେବେ ସେମାନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଭୋଟ୍ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଥିଲା।
ଏବେ ସମୟ ବଦଳିବା ସହ NOTA ର ନିୟମରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି। ପ୍ରାରମ୍ଭରେ NOTA ଏକ ଅବୈଧ ଭୋଟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ଯଦି ଅନ୍ୟ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ NOTA ରେ ଅଧିକ ଭୋଟ ମିଳୁଥିଲା ତେବେ ଦ୍ୱିତୀୟ ସର୍ବାଧିକ ଭୋଟ ପାଇଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ବିଜୟୀ ଘୋଷଣା କରାଯାଉଥିଲା। କିନ୍ତୁ ୨୦୧୮ରେ ଏହି ନିୟମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ୨୦୧୮ ଡିସେମ୍ବରରେ ହରିୟାଣାର ପାଞ୍ଚଟି ଜିଲାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି ନିର୍ବାଚନରେ ନୋଟା ସର୍ବାଧିକ ଭୋଟ ପାଇଥିଲା। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ଘୋଷିତ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ପରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ପର୍ନବାର ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ୨୦୧୮ରେ, ନୋଟାକୁ ‘କାଳ୍ପନିକ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରାର୍ଥୀ’ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ଯଦି ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ‘କାଳ୍ପନିକ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରାର୍ଥୀ ’ ବା NOTA ସହ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ ପାଆନ୍ତି, ତେବେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରୁଥିବା ପ୍ରକୃତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ବିଜୟୀ ହେବେ। ଯଦି NOTA ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ଭୋଟ ପାଏ ତେବେ ପୁନଃ-ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ। କିନ୍ତୁ ଯଦି ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବା ପରେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀ NOTA ଠାରୁ ଅଧିକ ଭୋଟ ପାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ତେବେ ତୃତୀୟ ଥର ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ନାହିଁ। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, NOTA ପରେ ସର୍ବାଧିକ ଭୋଟ ପାଇଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ବିଜେତା ଘୋଷିତ କରାଯାଏ। ଏହି ନିୟମ କେବଳ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନରେ ସୀମିତ ରହିଛି।