ନିକଟରେ ଲଣ୍ଡନରୁ କୋଚି ଅଭିମୁଖେ ଆସୁଥିବା ଏୟାର ଇଣ୍ଡିଆ ବିମାନରେ ଏକ ଶିଶୁପୁତ୍ର ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା। ଏବେ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି ଯେ, ଶିଶୁର ନାଗରିକତା କେଉଁଠାରେ ରହିବ। ସର୍ବପ୍ରଥମେ, ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ୭ ମାସ କିମ୍ବା ତତ୍ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କୁ ଭାରତରେ ବିମାନ ଯୋଗେ ଯାତ୍ରା କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇ ନ ଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଏହା କେତେକ ବିଶେଷ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁମତିପ୍ରାପ୍ତ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଯଦି ଜଣେ ମହିଳା ଭାରତରୁ ଆମେରିକାକୁ ଉଡ଼ୁଥିବା ବିମାନରେ ଏକ ସନ୍ତାନକୁ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଜନ୍ମ ସ୍ଥାନ କ’ଣ ହେବ ଏବଂ ଶିଶୁର ଜନ୍ମ ପ୍ରମାଣପତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ନାଗରିକତା କ’ଣ ହେବ? ଏହା ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ବଡ ପ୍ରଶ୍ନ।
ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପିଲାଟି ଜନ୍ମ ସମୟରେ ବିମାନଟି କେଉଁ ଦେଶର ସୀମା ଉପରେ ଉଡ଼ୁଛି ତାହା ଦେଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଅବତରଣ କରିବା ପରେ ଶିଶୁର ଜନ୍ମ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଦଲିଲଗୁଡ଼ିକ ସେହି ଦେଶର ବିମାନବନ୍ଦର କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଠାରୁ ମିଳିପାରିବ। ତେବେ ପିଲାଟିର ମାତାପିତାଙ୍କ ଜାତୀୟତା ହାସଲ କରିବାର ମଧ୍ୟ ଅଧିକାର ରହିଛି।
ଉଦାହରଣ ସ୍ବରୂପ, ଯଦି ପାକିସ୍ତାନରୁ ଆମେରିକାକୁ ଉଡ଼ୁଥିବା ବିମାନ ଭାରତ ସୀମା ଦେଇ ଯାଉଛି ଏବଂ ଯଦି ସେହି ବିମାନରେ ପିଲାଟି ଜନ୍ମ ହୁଏ, ତେବେ ଶିଶୁର ଜନ୍ମ ସ୍ଥାନ ଭାରତ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯିବ ଏବଂ ସେହି ଶିଶୁ ଭାରତର ନାଗରିକତ୍ୱ ପାଇପାରିବେ। ତାଙ୍କ ମାତାପିତାଙ୍କ ଦେଶ ତଥା ଭାରତର ନାଗରିକତ୍ୱ। ତେବେ ଭାରତରେ ଦ୍ୱେତ ନାଗରିକତ୍ୱର କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ।
କିଛି ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆମେରିକାରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ମାମଲା ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଥିଲା। ଏକ ବିମାନ ଆମଷ୍ଟରଡାମରୁ ଆମେରିକା ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିଲା। ବିମାନଟି ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଜଣେ ମହିଳା ପ୍ରସବ ବେଦନା ପାଇଁ ଏକ ସୁସ୍ଥ ଶିଶୁ କନ୍ୟାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ। ତେବେ ପରେ, ମା’ ଏବଂ ଶିଶୁଙ୍କୁ ଆମେରିକାର ମାସାଚୁସେଟ୍ସ ଜେନେରାଲ ହସ୍ପିଟାଲକୁ ନିଆଯାଇଥିଲା। ଝିଅଟି ଆମେରିକାର ସୀମାରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ, ତେଣୁ ସେ ଉଭୟ ଆମେରିକା ଏବଂ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ନାଗରିକତ୍ୱ ପାଇଲେ। ବିମାନରେ ଜନ୍ମିତ ପିଲାମାନଙ୍କର ନାଗରିକତ୍ୱ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ନିୟମ ଅଛି।