ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୩ା୫: ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଡି.ଓ୍ବାଇ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ ଆସନ୍ତା ନଭେମ୍ବର ୧୦ରେ ତାଙ୍କ ପଦରୁ ଅବସର ନେବେ। ସେ ୯ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ରେ ଭାରତର ୫୦ତମ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଭାବରେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୨ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଲେଣି। ଯଦି ଆମେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ବରିଷ୍ଠତା ତାଲିକାକୁ ଦେଖିବା, ତେବେ ଜଷ୍ଟିସ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ଙ୍କ ପରେ ଆସନ୍ତା ୮ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଜଷ୍ଟିସ ଜେ.ବି ପାରଦୀଓ୍ବାଲା ଏକମାତ୍ର ବିଚାରପତି ହେବେ ଯିଏକି ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ପଦରେ ୨ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ରହିବେ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ କୌଣସି ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କେହି ବି ୧ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଚେୟାରରେ ରହି ନାହାନ୍ତି।
ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ହେଉଛନ୍ତି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ। ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ହେଉଛନ୍ତି ‘ମାଷ୍ଟର ଅଫ ରୋଷ୍ଟର’ ଏବଂ ଦୁଇ କିମ୍ବା ଅଧିକ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଏକ ବେଞ୍ଚ ଗଠନ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ମାମଲା ନ୍ୟସ୍ତ କରିବାର ଅଧିକାର ଅଛି। ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ମଧ୍ୟ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କଲେଜିୟମର ମୁଖ୍ୟ, ଯାହା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରୁ ହାଇକୋର୍ଟରେ ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରିବାକୁ ସୁପାରିସ କରନ୍ତି। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ମଧ୍ୟ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ସମସ୍ତ ପ୍ରଶାସନିକ କାର୍ଯ୍ୟର ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତି।
ଭାରତରେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏବଂ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ କଲେଜିୟମ ସିଷ୍ଟମ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି। ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କଲେଜିୟମରେ ୪ ଜଣ ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତି ଅଛନ୍ତି। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଏବଂ ହାଇକୋର୍ଟରେ ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରନ୍ତି। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଉପରେ ମଧ୍ୟ କଲେଜିୟମ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଏ।
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ କଲେଜିୟମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ କୌଣସି ଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ। ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୮ରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା। ସେବେଠାରୁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ୨୦୧୪ରେ କଲେଜିୟମ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜାତୀୟ ଜୁଡିସିଆଲ ନିଯୁକ୍ତି ଆୟୋଗ (ଏନ୍ଜେଏସି) ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ମାମଲା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ କୋର୍ଟ ଏହାକୁ ଅସାମ୍ବିଧାନିକ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ।
ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ଙ୍କ ପରେ ଜଷ୍ଟିସ୍ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା ବରିଷ୍ଠତା ତାଲିକାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ରହି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ହେବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି। ଯଦି ବରିଷ୍ଠତା ନୀତି ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ, ତେବେ ଜଷ୍ଟିସ ସଞ୍ଜୀବ ଖାନ୍ନା ୧୧ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୪ରେ ଦେଶର ୫୧ତମ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ହେବେ। ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ମାସ ହେବ ଏବଂ ସେ ୧୩ ମେ’ ୨୦୨୫ରେ ଅବସର ନେବେ।