ପୂର୍ବ ହେଉ କି ପଶ୍ଚିମ, ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ସର୍ବଦା ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି। ଭାରତର ହିନ୍ଦୁ ପାଞ୍ଜି କିମ୍ବା କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରରେ ଏହା ଦାବି କରାଯାଇଛି ଯେ, ଏଥିରେ କୌଣସି ସଂସ୍କାରର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ଏବଂ ଆଗାମୀ ଅନେକ ହଜାର ବର୍ଷ ପାଇଁ କୌଣସି ସଂସ୍କାରର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିବ ବି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ, ବିଶେଷକରି ୟୁରୋପରେ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରର ଏକ ଭିନ୍ନ ଇତିହାସ ଅଛି।
ଏହା ପୂର୍ବରୁ ବହୁଳ ଭାବରେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଉଥିଲା ଯେ, ପୃଥିବୀ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବା ପାଇଁ ୩୬୫ ଦିନ ସମୟ ନେଇଥାଏ ଏବଂ ତେଣୁ ବର୍ଷର ବ୍ୟବଧାନ ମଧ୍ୟ ୩୬୫ ଦିନରେ ରଖାଯାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ପୃଥିବୀ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ବୁଲିବା ପାଇଁ ୩୬୫ ଏବଂ ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଦିନ ନେଇଥାଏ। ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ସମୟ ପ୍ରତି ଚାରି ବର୍ଷରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଦିନ ଯୋଗ କହୁଏ। ଏହି ବର୍ଷକୁ ଲିପ୍ ଇୟର ବା ଅଧିବର୍ଷ କୁହାଯାଏ।
ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଏହି ବର୍ଷ ଫେବୃଆରୀ ମାସ ୨୮ ଦିନିଆ ନ ହୋଇ ୨୯ ଦିନିଆ ହୋଇଥାଏ। କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରର ସଂସ୍କାରର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରାଚୀନ ରୋମ୍ରେ ପ୍ରଥମେ ଅନୁଭବ କରାଯାଇଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ବର୍ଷ ୩୫୫ ଦିନ ଥିଲା। ରୋମୀୟମାନେ ଦେଖିଲେ ଯେ, ସେମାନଙ୍କର କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରରେ ତାଳମେଳ କିଛି ଅଲଗା ରହିଛି। ଏଥିରେ ସୁଧାର ଆଣିବା ପାଇଁ ସେ ପ୍ରଥମେ ଦୁଇ ବର୍ଷରେ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରରେ ମର୍ସିଡୋନିୟସ ନାମକ ଅନ୍ୟ ଏକ ମାସ ଯୋଡ଼ିଥିଲେ।
ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୪୫ରେ ରୋମାନ ସମ୍ରାଟ ଜୁଲିୟସ ସିଜର କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ଇଜିପ୍ଟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା। ପ୍ରତି ଚାରି ବର୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଦିନ ଏଥିରେ ଯୋଗ କରାଯାଉଥିଲା। ସମୟ ସହିତ ଲୋକମାନେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କଲେ ଯେ, ପୃଥିବୀ ୩୬୫.୨୫ଦିନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଏହା ୩୬୫.୨୪୨୧୯ଦିନ ନେଇଥାଏ। ଏହାର ଅର୍ଥ ଅଧିକ ଉନ୍ନତି ବା ସୁଧାର ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା।
୧୫୮୨ରେ ପୋପ ଗ୍ରେଗୋରୀ ‘XIII’ ଏକ ଛୋଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ, ପ୍ରତି ଚାରି ବର୍ଷରେ, ଫେବୃଆରୀରେ ଗୋଟିଏ ଦିନ ଯୋଡ଼ାଯିବ, କିନ୍ତୁ ୧୭୦୦, ୨୧୦୦ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଲିପ୍ ଇୟର ନିୟମ ଲାଗୁ ହେବ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ସେହି ବର୍ଷକୁ ୪୦୦ ଦ୍ୱାରା ବିଭକ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ଏହି କ୍ୟାଲେଣ୍ଡରର ଉନ୍ନତି ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଥିଲା ଏବଂ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଗ୍ରେଗୋରିଆନ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।
କିନ୍ତୁ ଯଦି କୌଣସି ଲିପ୍ ଇୟର ନ ଥାନ୍ତା କ’ଣ ଘଟିଥାନ୍ତା? ଏହି କାରଣରୁ ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ କମ୍ ଦିନ ଏବଂ ଦୀର୍ଘତମ ଦିନ ହୋଇଥାନ୍ତା। କୃଷକମାନେ ବିହନ ବୁଣିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଅନୁମାନ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ପାଗ ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଗତିବିଧି ଅନୁଯାୟୀ ଦିନ ବଦଳିଥାନ୍ତା। ତାରିଖଗୁଡ଼ିକ ବି ବଦଳିଥାନ୍ତା।