କାମାକ୍ଷାନଗର, ୧୬।୬(ଡି.ଏନ୍.ଏ.) ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲା କାମାକ୍ଷାନଗର ହନୁମାନ ଛକରେ ପାନ ଦୋକାନ କରିଥିବା ସଦାନନ୍ଦ ନାଥଙ୍କୁ ଏବେ ଫୁରସତ୍ ନାହିଁ। ସକାଳ ୭ଟାରୁ ରାତି ୧୦ଟା ଯାଏ ତାଙ୍କ ଦୋକାନରେ ଅସମ୍ଭବ ଭିଡ଼। କୌଣସି ଜଣେ ବି ଗ୍ରାହକ ଯେପରି ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଫେରି ନ ଯାଆନ୍ତି ସେଥିଲାଗି ବେଶ୍ ସତର୍କ ଏହି ୪୫ ବର୍ଷୀୟ ଦୋକାନୀ। ରଜ ଉତ୍ସବ ଲାଗି ସେ ଖୋଲିଛନ୍ତି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଷ୍ଟଲ୍। ପାନ ଗୋଟି ୨୦ ଟଙ୍କାରେ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବାବେଳେ ୩ଦିନରେ ପାଖାପାଖି ଲକ୍ଷେ ଟଙ୍କାର ବ୍ୟବସାୟ ହେବ ବୋଲି ସେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଥିବା କହିଛନ୍ତି।
ପାନ ବ୍ୟବସାୟରେ ଥିବା ୩୪ବର୍ଷର ଅଭିଜ୍ଞତା ବଖାଣି ସଦାନନ୍ଦ କୁହନ୍ତି, ରଜ ହେଉଛି କାମାକ୍ଷାନଗର ଅଞ୍ଚଳର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମହୋତ୍ସବ। ଆଦିବାସୀ ଅଧ୍ୟୁଷିତ ତଥା ପଡ଼ୋଶୀ କଙ୍କଡ଼ାହାଡ଼ ବ୍ଲକରେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଆଡମ୍ବର ସହକାରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଆଳତୁମା ରଜ ମହୋତ୍ସବରେ ଆଖପାଖ ଜିଲାର ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମାଗମ ହୋଇଥାଏ। ସାଧାରଣ ଦିନରେ ୫୦୦୦ ଟଙ୍କାର ପାନ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବାବେଳେ ରଜ ତିନିଦିନ ଲକ୍ଷାଧିକ ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର ହୁଏ। ପୂର୍ବରୁ ସେ କେବଳ ସାଧାରଣ ପାନ ବିକ୍ରି କରୁଥିଲେ। ଏବେ ୫-୬ବର୍ଷ ହେଲା ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରଜପାନ ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଏଥିରେ ତାଙ୍କ ଭାଇ ବଳରାମ ତାଙ୍କୁ ସହାୟତା କରୁଛନ୍ତି। ଗ୍ରାହକଙ୍କ ପସନ୍ଦ ଅନୁଯାୟୀ ରଜପାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। ଏହା ସମୟସାପେକ୍ଷ ଏବଂ ବ୍ୟୟବହୁଳ ମଧ୍ୟ। ଏଥିପାଇଁ ରଜ ମହୋତ୍ସବ ୧୫ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଗୁଆ, ଧନିଆ, ପାନମଧୁରି, ମିଠା ନଡ଼ିଆ, ଗୁଜୁରାତି, ଜାଇଫଳ, ଜାଇତ୍ରୀ ସମେତ ୫୪ ପ୍ରକାର ମିଠା ମସଲା ପକାଇ ପାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। ଚେରି, ଲବଙ୍ଗରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ସଜାଇ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ଦିଆଯାଏ। ୫ଟଙ୍କାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପାନ ଏବେ ୨୦ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚତ୍ଲାଣି। ହେଲେ ଗ୍ରାହକଙ୍କ ଆଦର କମିନି। ଏପରି ଅନେକ ଗ୍ରାହକ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଥରକେ ୪୦ରୁ ୫୦ ଖଣ୍ଡ ପାନ କିଣି ନେଉଛନ୍ତି। ଓଡ଼ିଆ ଜନଜୀବନରେ କେଉଁ ଅନାଦି କାଳରୁ ସଦ୍ଭାବନାର ପ୍ରତୀକ ସାଜିଛି ପାନ। ଖଣ୍ଡିଏ ପାନରେ ବର୍ଷ ବର୍ଷର ରାଗ, ରୁଷା, ଅଭିମାନ କ୍ଷଣିକରେ ଶେଷ ହୋଇଯାଏ। ଭଟ୍ଟା ପଡ଼ିଥିବା ସମ୍ପର୍କ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯାଏ। ସମ୍ପର୍କ ଯୋଡୁଥିବା ଏଭଳି ଏକ ବ୍ୟବସାୟ କରି ବେଶ୍ ଖୁସିଥିବା କହିଛନ୍ତି ସଦାନନ୍ଦ।