ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ/ଓ୍ବାଶିଂଟନ/ଟୋକିଓ, ୨୨।୫ : ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧ ସହିତ ପୃଥିବୀକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ଲାଗି ସର୍ବ ବୃହତ ଜିଓ ପଲିଟିକ୍ସ୍ ଗେମ୍ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ଏହାର ପ୍ରଭାବ ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାକୁ ଯାଉଛି। ଏହି ଭୌଗୋଳିକ ଖେଳ ଅଧୀନରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ଦୁଇଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯିବାର ଆଶଙ୍କା ରହିଛି। କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରିଟେନର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ ଗଠନ କରିବା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ ଏବଂ ଇଣ୍ଡୋ-ପାସିଫିକ ସହିତ ଏହାକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନେଇ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ। ଇଣ୍ଡୋ-ପାସିଫିକ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ହେବା ମାତ୍ରେ ପ୍ରଥମେ ଭାରତ ହିଁ ଦେଖାଯାଏ, ତେବେ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି, ଭାରତ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋର ସଦସ୍ୟ ହେବ କି? ଏନେଇ ଏବେ ଚର୍ଚ୍ଚା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି।
ନାଟୋରେ ଯୋଗଦେବା ନେଇ ରୁଷିଆ ୟୁକ୍ରେନ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ଫିନଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ସ୍ବିଡେନ ମଧ୍ୟ ଗତ ସପ୍ତାହରେ ନାଟୋରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ, ବ୍ରିଟେନର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଲିଜ ଟ୍ରସ ତାଇୱାନକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ ଗଠନ ବିଷୟରେ କହି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର ରାଜନୀତିକୁ ଉଷ୍ଣ କରିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଉତ୍ତର-ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ (ନାଟୋ) ଭାରତ-ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ସୁରକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ। ବ୍ରିଟେନର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏକ ଅଭିଭାଷଣରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ୟୁରୋ-ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଇଣ୍ଡୋ-ପାସିଫିକ ସୁରକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ଭୁଲ ବିକଳ୍ପକୁ ବ୍ରିଟେନ ବିରୋଧ କରୁଛି। ସେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ମୋର କହିବାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ନାଟୋ ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ହେବା ଉଚିତ, ଯାହା ବିଶ୍ୱର ବିପଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଠିଆ ହେବ। ସେ ତାଇୱାନକୁ ସୂଚାଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତ-ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ଆମର ସହଯୋଗୀ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଏବଂ ଜାପାନ ସହିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ବ୍ରିଟେନର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ ଗଠନ ହେବ।
କିନ୍ତୁ, ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି, ଯଦି ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ ଗଠନ ହେବ, ତେବେ କେଉଁ ଦେଶ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ। ସମସ୍ତ ଦେଶ ଏଥିରେ ସାମିଲ ହେବେ। ଯଦି ଏପରି ହୁଏ, ତେବେ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ କାହା ସହିତ ଲଢ଼ିବ? ବାସ୍ତବରେ, ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋ ଗଠନକୁ ନେଇ ୟୁରୋପରେ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଛି ଏବଂ ଚାଇନା ଏହାକୁ ନେଇ କଡ଼ା ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଇଛି। ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ପାଇଁ ଚାଇନା ଏକ ପୃଥକ ସୁରକ୍ଷା ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ ବିଷୟରେ କହିଛି, ଯାହା କ୍ୱାଡ ପରି ହେବ। ଫଳରେ ଗୋଟିଏ ପଟେ ନାଟୋ ଦେଶ ରହିବ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପଟେ ଚାଇନା ପୃଥକ ମିଳିତ ମଞ୍ଚ ରହିବ। ଅର୍ଥାତ୍ ପୃଥିବୀକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯିବ।
ଚାଇନା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶି ଜିନପିଙ୍ଗ ଏକ ନୂତନ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଣିଛନ୍ତି ଯାହା ଇଣ୍ଡୋ-ପାସିଫିକ ରଣନୀତିର ତର୍କ ତଥା ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଜାପାନ, ଭାରତ ଏବଂ ଆମେରିକା ସହିତ ଜଡିତ କ୍ୱାଡ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ଗତ ମାସରେ ଜିନପିଙ୍ଗ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ମାନସିକତା, ସର୍ବୋଚ୍ଚତା ଏବଂ କ୍ଷମତାର ରାଜନୀତିକରଣ ଭଳି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ପ୍ରତିହତ କରି ବୋଆଓ ଫୋରମ ଏସିଆର ବାର୍ଷିକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଏକ ନୂତନ ବିଶ୍ୱ ସୁରକ୍ଷା ପଦକ୍ଷେପ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ। ଜିନପିଙ୍ଗଙ୍କ ଘୋଷଣାର ଏକ ସପ୍ତାହ ପରେ ଚାଇନାର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ୱାଙ୍ଗ ୟି ପିପୁଲ୍ସ ଡେଲିରେ ଏକ ଆର୍ଟିକିଲ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ଚାଇନାର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ମାନବ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜର ସମାଧାନ ପ୍ରଦାନ କରିବ। ୱାଙ୍ଗ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଚୀନ କଦାପି ଆଧିପତ୍ୟ ଦାବି କରିବ ନାହିଁ, ବିସ୍ତାର କିମ୍ବା ପ୍ରଭାବର କ୍ଷେତ୍ର ଖୋଜିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବୌଡ଼ରେ ଜଡିତ ହେବ ନାହିଁ।
କୌଣସି ପ୍ରମୁଖ ଦେଶ ମିଳିତ ମଞ୍ଚରେ ଯୋଗଦେବା ସମ୍ଭାବନା ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି। ଚାଇନାର ନିକଟତମ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟ ମିଳିତ ମଞ୍ଚରେ ଯୋଗଦେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡିଛି। ତା’ପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଛି, କେଉଁ ଦେଶ ଚାଇନା ମିଳିତ ମଞ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ। ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ତର କୋରିଆ, ସିରିଆ, ରୁଷିଆ ଏବଂ କିଛି ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶ ହୋଇପାରନ୍ତି। କିନ୍ତୁ, ସବୁଠାରୁ ବଡ କଥା ହେଉଛି ଉଭୟ ଚାଇନା ଏବଂ ଆମେରିକା ସେମାନଙ୍କ ମିଳିତ ପାଇଁ ଗ୍ଲୋବାଲ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରିଛନ୍ତି। ତେଣୁ ଏହି ସଂଗଠନ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ହେବ। ଚାଇନା କେବେବି ଚାହିଁବ ନାହିଁ ଯେ ଏହାର ପଡ଼ୋଶୀ ଦେଶ ଶତ୍ରୁ ଦେଶ ଭାରତ, ଭେନେଜୁଏଲା, ତାଇୱାନ, ଫିଲିପାଇନ୍ସ, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ଏଥିରେ ଯୋଗଦେବେ। ଯଦି ଏହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ନାଟୋରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଚାଇନାର ଆକ୍ରୋଶ ପାଇଁ ସିଧାସଳଖ ଆହ୍ବାନ ।
ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ଚାଇନା ବର୍ତ୍ତମାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିଛି ଯେ ଏବେ କିମ୍ବା ପରେ କ୍ୱାଡ ତା ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବିପଦ ହେବ। କ୍ୱାଡ ଏକ ସାମରିକ ମିଳିତ ମଞ୍ଚ ହେବ। କ୍ୱାଡ ଏବଂ ନାଟୋ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଚୁକ୍ତି ହୋଇପାରେ। କ୍ୱାଡ ଏବଂ ନାଟୋର ମିଶ୍ରଣ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ। ଯଦି ଏହା ଘଟେ, ତେବେ ଭାରତ-ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଏହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚତା ଏକ ବଡ଼ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବ ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ ଏହା ଭାରତ ସହ ଜଡିତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ, ଏହା ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେବାକୁ ଯାଉଛି, ଏହା ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋର ଏକ ଅଂଶ ହେବ କି? ଯଦି ଭାରତ ଗ୍ଲୋବାଲ ନାଟୋରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କରେ, ତା’ହେଲେ ଭାରତକୁ ନିଜସ୍ବ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିରପେକ୍ଷ ସତନ୍ଧାନ୍ତରୁ ପଛକୁ ହଟିବାକୁ ପଡିବ। ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ ନିରପେକ୍ଷ ରହିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛି ଏବଂ ଭାରତର ନିରପେକ୍ଷତାକୁ ସମ୍ମାନ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଉଛି।
ଆମେରିକା ଏବଂ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରାୟ ୩୦ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିଲା। ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମେରିକା ଅପେକ୍ଷା ରୁଷ ସହିତ ଭାରତର ବନ୍ଧୁତା ଅଧିକ ଥିଲା ଏବଂ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଭାରତ ଏପରି କୌଣସି ମିଳିତ ମଞ୍ଚରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା। ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ସମାପ୍ତି ପରେ, ୧୯୮୯ରୁ ୯୧ ମଧ୍ୟରେ, ଏହିପରି ଅନେକ ଦେଶ ନାଟୋ ମିଳିତ ମଞ୍ଚରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ମଧ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିରପେକ୍ଷର ଅଂଶ ଥିଲା।
ଏହା ପଛରେ ନାଟୋର ସବୁଠାରୁ ବଡ ଶକ୍ତି ହେଉଛି ଅନୁଚ୍ଛେଦ ପାଞ୍ଚ, ଯେଉଁଥିରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି ଯେ ନାଟୋର ଯେକୌଣସି ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣକୁ ସହଯୋଗୀ ଦଳର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯିବ ଏବଂ ନାଟୋ ସେହି ଦେଶ ବିରୋଧରେ ମିଳିତ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବ। ତେଣୁ ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତ ବର୍ତ୍ତମାନ ନାଟୋର ସଦସ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ, କାରଣ ଯଦି ଭାରତ ନାଟୋର ସଦସ୍ୟ ହୁଏ ତେବେ ଚାଇନା ଏବଂ ପାକିସ୍ଥାନ ବିରୋଧରେ ଏହା ଏକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପାଇବ। କିନ୍ତୁ, ଭାରତ ପକ୍ଷରୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଏନେଇ କିଛି କୁହାଯାଇନାହିଁ ।
ଯଦି ଭାରତ ନାଟୋ ସହଯୋଗର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ଭାରତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ ଲାଭ ପାଇବ ଏବଂ ଭାରତ କୌଣସି ବିଶେଷ ଉଦ୍ୟମ ବିନା ଉନ୍ନତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ପାଇବ। ଭାରତର ନାଟୋ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କ ସହିତ ନିୟମିତ ଯୋଗାଯୋଗ ସ୍ଥାପନ ହେବ। ଏହା ସହିତ, ବ୍ରିଟେନ, ଆମେରିକା ଏବଂ ଫ୍ରାନ୍ସ ସମେତ ନାଟୋ ସହଯୋଗୀ ଦଳର ଅନେକ ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ସହିତ ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି।
ତେଣୁ ନାଟୋ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଭାରତ ପାଇଁ ଅଧିକ ସହଜ ହେବ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଭାରତକୁ ବିଶ୍ୱ ନେତା ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇ ପାରିବ। ସାମରିକ ରଣନୀତିକ ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସାମରିକ ସହଯୋଗ ସହିତ ଆସିବ ଏବଂ ଭାରତ ଏହାର ଶତ୍ରୁ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରାଇ ପାରିବ।