ମୀରା ବେଉରା
ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ଦୁଇଜଣ କବି ଥିଲେ। ପ୍ରଥମ କବିଜଣକ ପ୍ରେମ, ଆନନ୍ଦ, ବିଷାଦ, ପ୍ରକୃତି, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ସମାଜ ତଥା ରାଜ୍ୟର ସାଂପ୍ରତିକ ଘଟଣାବଳୀକୁ ନେଇ କବିତା ରଚନା କରୁଥିଲେ। ତାଙ୍କ କବିତାରେ ଥିଲା ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମହାମାରୀ, ମରୁଡ଼ି ଆଦି ତତ୍କାଳୀନ ସମାଜର ତଥା ଦେଶର ଚିତ୍ର। କିନ୍ତୁ ଦ୍ୱିତୀୟ କବିଜଣକ ସବୁବେଳେ ଭାଟ ହୋଇ ରାଜାଙ୍କର ପ୍ରଶସ୍ତି ଗାନକରି ତାହାକୁ କବିତା ଆକାରରେ ଲେଖି ରାଜାଙ୍କୁ ଶୁଣାଉଥିଲେ। ରାଜା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଖୁବ୍ ଭଲପାଉଥିଲେ ଏବଂ ଅନେକ ସମ୍ମାନ ଓ ଉପଢୌକନ ଦେଉଥିଲେ। ରାଜାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହରୁ ସେ ଦାମୀ ଘରେ ରହୁଥିଲେ, ଘୋଡ଼ାରେ ଯିବାଆସିବା କରୁଥିଲେ ଏବଂ ପାକାନ୍ନ ଖାଉଥିଲେ। ଦିନେ ଦରବାରୀ କବି ପ୍ରକୃତ କବିଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଇ ଦେଖିଲେ ସେ କେବଳ ସଜନାଶାଗର ତରକାରି ସହିତ ଭାତ ଖାଉଥିଲେ। ସେହି ସମୟରେ ସେ କହିଲେ, ଯଦି ରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କରି କବିତାଟିଏ ଲେଖନ୍ତ ତେବେ ସଜନାଶାଗ ତରକାରିଠାରୁ ଢେର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ତୁମେ ଖାଇପାରନ୍ତ। ପ୍ରକୃତ କବି କିନ୍ତୁ ହସିହସି କହିଲେ, ତୁମେ ଯଦି ସଜନାଶାଗ ପରି ଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ବଞ୍ଚତ୍ବାକୁ ଶିଖିବ ତେବେ ଆଉ ରାଜାଙ୍କୁ ବୃଥା ପ୍ରଶଂସା କରିବା ଦରକାର ପଡ଼ିବ ନାହିଁ। ତୁମର ଜାଣିବା ଉଚିତ ଯେ, ତୁମେ ତୁମ ବିବେକର ବାଣୀ ନ ଶୁଣି ବିବେକକୁ ଜାଳିଦେଇ ବୃଥାରେ ରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କରୁଛ।
ଏହି କଥା କହିବାର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ହେଉଛି, ଆଜି ସବୁଠି ଏହିଭଳି ତୋଷାମଦିଆ କବିଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଛି। ବୃଥାରେ ପ୍ରଶଂସା କରି ପୁରସ୍କାର, ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ଗୋଟାଇବା ପାଇଁ ଆଜିର ଲେଖକମାନେ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କର ଭାଟ ସାଜିଛନ୍ତି। ନିଜର ଅନ୍ତରର ଭାଷାକୁ ନ ପଢ଼ି ନିଜ ବିବେକକୁ ଧ୍ୱଂସ କରି ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଭିତ୍ତିରେ ପ୍ରଶଂସା କରିବାରେ ନିଜର ଲେଖନୀକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି କହିଲେ ଆଦୌ ଭୁଲ୍ ହେବନାହିଁ। ପ୍ରତିବାଦର ସ୍ବର ଓ ବିପ୍ଳବର ସ୍ବର ତଥା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ବର ତାଙ୍କ ଲେଖାରେ କମ୍ ବାରି ହେଉଛି। ସେଦିନ ରୁଷୋ, ଭୋଲଟେୟାର ଓ ମଣ୍ଟେସ୍କୁ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରବୀଣ ଫରାସୀ ଲେଖକଙ୍କର ଶାଣିତ ଲେଖନୀର ସ୍ବରରେ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା। ଜାର୍ମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଯେଉଁ ରୁଷ ବିପ୍ଳବ ହୋଇଥିଲା ସେହି ଲେଖନୀରେ ଯେଉଁ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଅସ୍ତ୍ର ଥିଲା ତାହା ହିଁ ଥିଲା ବିପ୍ଳବର ଅସ୍ତ୍ର। ଦୁଇଶହ ବର୍ଷର ଅତ୍ୟାଚାରୀ ଇଂରେଜ ସରକାରକୁ ଭାରତବର୍ଷରୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ସଂଗ୍ରାମ ହୋଇଥିଲା, କ୍ରାନ୍ତିକାରୀଙ୍କ କଲମ ମୁନରେ ତାହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କ ଛାତିରେ ଜାତୀୟ ଚେତନାର ଝଙ୍କୃତ ସ୍ବର ଉପତ୍ନ୍ନ କରେ। ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ, ବିପିନ୍ ଚନ୍ଦ୍ର ପାଲ୍ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ବନ୍ଦେମାତରମ୍ର ସଂପାଦକୀୟ ଲେଖକ ହିସାବରେ ଯୋଗଦେଇ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ। ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ବୈପ୍ଳବିକ ଚିନ୍ତାଧାରାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ଏକ ଇଂରେଜୀ ପତ୍ରିକା କର୍ମଯୋଗୀ। ଭାରତବର୍ଷରେ ମଧ୍ୟ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ଲେଖକ ଲେଖିକା ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର, ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ, ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ, ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ, ସରୋଜିନୀ ନାଇଡୁ, ଲାଲା ଲଜପତ୍ ରୟ, ବାଲ୍ଗଙ୍ଗାଧର ତିଲକ, ଦେଶବନ୍ଧୁ ଚିତ୍ତରଞ୍ଜନ ଦାସ ପ୍ରମୁଖଙ୍କ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ଲେଖନୀରୁ ଭାରତର ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସଫଳ ରୂପାୟନ ହୋଇଥିଲା। ଇତିହାସରେ ଏମିତି ଅନେକ ଲେଖକ ଅଛନ୍ତି; ଯେଉଁମାନେ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ଆଖିରୁ ନିଦ ହଜାଇ ତାଙ୍କର ସ୍ଥିତିକୁ ଅସମ୍ଭାଳ କରିଦେଇଛନ୍ତି। ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ମଧ୍ୟ ସେଦିନ ଲେଖିଥିଲେ ତାଙ୍କ କାରାକବିତାରେ ‘ବନ୍ଦୀର ଆତ୍ମକଥା’ରେ। ଏହି ଲେଖନୀ ବେଳେବେଳେ ଶାସକର ସିଂହାସନ ଗାଦିକୁ ମଧ୍ୟ ଥରାଇ ଦେଇଛି। କବି ରବି ସିଂ ‘ଚରମପତ୍ର’ କବିତାରେ ସେଭଳି ଲେଖି ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସଚେତନ କରିଦେଉଥିଲେ। କେବଳ ରବି ସିଂ ନୁହନ୍ତି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର କବି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ, ଅନନ୍ତ ପଟ୍ଟନାୟକ, ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର, ରାଧାମୋହନ ଗଡ଼ନାୟକ, ଗାଳ୍ପିକ ଗୋପାଳ ଛୋଟରାୟ, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ ରାଧାନାଥ ରଥ ପ୍ରମୁଖଙ୍କ ଲେଖନୀ ଥିଲା ଖୁବ୍ ଶାଣିତ, ଯାହା ତତ୍କାଳୀନ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସଚେତନ କରିଦେଉଥିଲା।
ସେଦିନ ବ୍ୟାସ କବି ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି ଲେଖିଥିଲେ ତାଙ୍କ ଆମତ୍ଜୀବନୀରେ ”ଭୋଳାନାଥ ଖମାରିଆ ପାଶକୁ ମହାରାଣୀ ପୁତ୍ରଙ୍କ ସକାଶେ ଅତିଶୀଘ୍ର ଶହେ ପାନ ଓ ଦୁଇଶହ ଗୁଆ ପଠାଇବୁ। ଉତ୍ତର ପଟରୁ ମାହାରା କରି ଆଖୁ ବାଡ଼ିକୁ ଶୀଘ୍ର ପାଣି ବୁହାଇବୁ, ନ ହେଲେ ଆଖୁବାଡ଼ି ବିନାଶ ଯିବ।“ଏହା ଲେଖିଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି ଦେୱାନ ଥିଲେ ଆଉ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ। ପାଇକମାନଙ୍କ ହାତରେ ସେ ଏ ଚିଠି ପଠାଇଲେ। ଏହି ଚିଠିର ଅର୍ଥ ଥିଲା ପାନର ଅର୍ଥ ସିପାହି ଗୁଆର ଅର୍ଥ ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳି। ଆଖୁବାଡ଼ି ଅର୍ଥ ଗଡ଼। ଉତ୍ତର ଦିଗରୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଚାଇଁବାସା ତରଫରୁ ସିପାହି ଶୀଘ୍ର ନ ଗଲେ ଗଡ଼ ଲୁଟ୍ପାଟ ବା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ। କେନ୍ଦୁଝର ପ୍ରଜାଆନ୍ଦୋଳନ ବେଳେ ଏହା ଫକୀରମୋହନ ଲେଖିଥିଲେ ତାଙ୍କ ଲେଖନୀରେ। କି ଚମକତ୍ାର ଲେଖା ଥିଲା।
ପ୍ରକୃତରେ ସ୍ବୀକୃତି ବା ସୁଖ ସମ୍ପଦ ଓ କଳାସାଧନା ଦୁଇଟିଯାକ ବିପରୀତମୁଖୀ ଧାରା। କଳାସାଧନ ହୋଇଥାଏ ସ୍ବାର୍ଥ ଏବଂ ଅହଂକାରର ବିଲୟରେ। ଆଜିର ଲେଖକ, କବି ଭୁଲି ଯାଉଛନ୍ତି ଯେ ସାହିତ୍ୟ ଏକ ସାଧନା ଏବଂ କଳା। ଆଜି କିନ୍ତୁ ସାଧନା ଅପେକ୍ଷା ପୁରସ୍କାର ଆଶାରେ ଅଧିକ ଲେଖନୀ ନିୟୋଜିତ।
ବିନା ପୁରସ୍କାରରେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି, ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର, ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଆକାଶରେ ସେମିତି ତାରାଭଳି ଝଟକୁଥିବେ। ଅନେକ ନେତାଙ୍କୁ ବ୍ୟଙ୍ଗକରି ଲେଖିଥିବା ଲେଖକ ପୁରସ୍କାରରୁ ବଞ୍ଚତ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏହାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ସେମାନଙ୍କର ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା ନାହିଁ। ପ୍ରକୃତରେ ପାଠକର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସ୍ବୀକୃତି ହିଁ ହେଉଛି ଲେଖକର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଜୟମାଲ୍ୟ। ପାଠକୀୟ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଭଲପାଇବା ସ୍ବୀକୃତି ହିଁ ଲେଖକର ପ୍ରକୃତ ପରିଚୟ ଏବଂ ପ୍ରକୃତ ପୁରସ୍କାର, ଯାହା କୌଣସି ଉଚ୍ଚସମ୍ମାନପ୍ରଦ ପୁରସ୍କାରରେ ନ ଥାଏ। ଆଜିର କବି ଓ ଲେଖକମାନେ ଯଦି ନିଜର ବିବେକର ସ୍ବରକୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ସମାଜ ତଥା ଦେଶର ବିକାଶ ପାଇଁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ବର ହୋଇ ନିଜ ଲେଖନୀକୁ ଶାଣିତ କରି ବିପ୍ଳବର ଅସ୍ତ୍ର ସ୍ବରୂପ ଉପଯୋଗ କରିବେ ତେବେ ଲେଖନୀ ହେବ ସମାଜ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଅସ୍ତ୍ର। ସେମାନେ ଯଦି ତୋଷାମଦ କରି ନିଜର ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିବେ ତେବେ ଦେଶ ତଥା ସମାଜର ବିକାଶ ବାଟବଣା ହେବ। ତେଣୁ କୁହାଯାଇଛି ଲେଖନୀ ଖଣ୍ଡାଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ।
ରଘୁନାଥଜିଉ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଦେଉଳସାହି, କଟକ
ମୋ-୯୮୫୩୩୫୦୩୮୪